به گزارش نبض بورس، محمدعلی رضایی هنجنی | این فیلم داستان صعود شرکت انرون را روایت می‌کند که با یک طرح پُنزی [یک کلاهبرداری که با پول افراد جدید، سود افراد قبلی پرداخت می‌شود] به هفتمین شرکت بزرگ آمریکا تبدیل شد و در نهایت برای خریدن کمی وقت بیشتر، صندوق بازنشستگی کارمندانش را غارت کرد.
این تصور وجود دارد که انرون شرکت خوبی بود که به بیراهه رفت. اما فیلم استدلال می‌کند که این شرکت تقریباً از همان ابتدا یک کلاهبرداری بزرگ بوده است. کنت لی و جفری اسکویلینگ، مدیران ارشد شرکت، ادعا می‌کردند که انرون «بهترین شرکت انرژی جهان» است. در همان زمانی که آن‌ها این ادعا را می‌کردند، حتماً می‌دانستند که شرکت ورشکسته است، سال‌ها بی‌ارزش بوده، سودهایش را باد کرده و ضررهایش را با روش‌های حسابداری فاسد پنهان کرده است، روش‌هایی آن‌قدر فاسد که باعث نابودی شرکت حسابداری معتبر آرتور اندرسن شد.
این فیلم نشان می‌دهد که چگونه این اتفاق افتاد. انرون برای اینکه قیمت سهام خود را بالا نگه دارد، به‌صورت جعلی سودهای سه‌ماهه خوبی درست می‌کرد. یکی از ترفندهای حسابداری آن‌ها «ارزش‌گذاری به قیمت بازار» (مارک تو مارکت) نام داشت. یعنی اگر انرون پروژه‌ای را آغاز می‌کرد که ممکن بود در ده سال آینده ۵۰ میلیون دلار سود داشته باشد، می‌توانست آن ۵۰ میلیون دلار را به‌عنوان درآمد فعلی خود ثبت کند. در یک ویدئوی داخلی شگفت‌انگیز که برای کارمندان ساخته شده، اسکویلینگ در نمایشی طنزآمیز از حسابداری «ارزش آتی فرضی» انتقاد می‌کند. کارمندان به‌سختی می‌توانستند حدس بزنند که کم‌وبیش همان چیزی بود که شرکت روی آن حساب می‌کرد.
اسکویلینگ و لی گاهی اوقات بسیار بی‌احتیاط بودند. هنگامی که یک تحلیلگر بازار نیویورک در یک کنفرانس تلفنی در مورد صورت‌های سود و زیان انرون سؤال می‌کند، اسکویلینگ نمی‌تواند پاسخ دهد و او را «احمق» خطاب می‌کند؛ این باعث ایجاد جو منفی در بازار می‌شود. در جلسه‌ای پرسش‌وپاسخ با کارمندان، لی واقعاً این سؤال را از یکی از کارمندان می‌خواند: «آیا شما عقلت را از دست داده‌اید؟ اگر این‌طور است، شاید خیلی چیزها را توضیح دهد. اگر هم این‌طور نیست، شاید بهتر است این کار را بکنید.
یکی از تاکتیک‌های انرون ایجاد شرکت‌های پوششی جعلی در خارج از کشور و انتقال ضررهایشان به آن شرکت‌ها بود که در دفاتر ثبت نشده بودند. در فیلم دیاگرام شماتیکی نشان داده می‌شود که مسیر انتقال بدهی به چنین شرکت‌های انرون را ردیابی می‌کند. نام دو تا از این شرکت‌ها «ام. اسمارت» و «ام. یس» است.
انرون واقعاً چه چیزی می‌خرید و می‌فروخت؟ برق؟ گاز طبیعی؟ این را به‌سختی می‌توان گفت. این شرکت عملاً بازاری برای انرژی ایجاد کرد، در آن قمار کرد و آن را دست‌کاری کرد. این شرکت به بازارهای آتی دیگر نیز وارد شد، حتی به‌طورجدی به «معامله آب‌وهوا» فکر می‌کرد. در یک جا، همان‌طور که متوجه می‌شود، معامله‌گران قمارباز کل شرکت را با معاملات بد از دست دادند و با پنهان‌کردن اخبار و تهیه گزارش‌های سود جعلی که قیمت سهام را حتی بالاتر می‌برد، ضررهای خود را جبران کردند. با نگاهی به گذشته، انرون شرکتی بود که به هر قیمتی به دنبال حفظ قیمت بالای سهام خود بود. آن، محصول واقعی این شرکت بود.
این مستند بر اساس کتاب پرفروش با همین عنوان ساخته شده که توسط بثانی مک‌لین از مجله فورچون و پیتر الکیند نوشته شده است. این فیلم از انبوهی از فیلم‌های مستند و ویدئویی، روایت‌شده توسط پیتر کایوت، شهادت‌های جلسات استماع کنگره و مصاحبه با چهره‌هایی مانند مایک ماک‌لروی، مدیر اجرایی سرخوردهٔ انرون و افشا‌گر شرکتی، شرون واتکینز، ساخته شده است. این مستند در بخش‌هایی که به واقعیت پایبند است، بهترین کارکرد را دارد و هنگامی که به دنبال جلوه‌های بصری و طنز سنگین می‌رود، ضعیف‌تر عمل می‌کند.
این بثانی مک‌لین بود که با یک سؤال ساده در مورد صورت‌های حساب سه‌ماهه انرون که به نظر نمی‌رسید هرگز جمع شوند، کل ماجرا را به هم ریخت. فیلم از ویدئوهای داخلی ساخته شده توسط خود انرون استفاده می‌کند تا خوش‌بینی لِی و اسکویلینگ در صحبت با کارمندان و سهام‌داران را در زمانی نشان دهد که به‌ویژه وضعیت اسکیلینگ در حال فروپاشی بود. او در اواخر کار، ۲۰۰ میلیون دلار از سهام انرون خود را می‌فروشد درحالی‌که کارمندان انرون را تشویق می‌کند تا برنامه‌های بازنشستگی خود را در شرکت سرمایه‌گذاری کنند. سپس او ناگهان استعفا می‌دهد، اما به‌اندازهٔ کافی سریع نیست که بتواند از فروپاشی انرون که مدت کوتاهی بعد اتفاق می‌افتد، فرار کند. هردو [اسکیلینگ و لی] با دستبند در مقابل دوربین تلویزیون ظاهر می‌شوند و در دادگاه‌های کیفری تگزاس محاکمه می‌شوند.
شگفت‌انگیزترین بخش فیلم مربوط به این واقعیت است که انرون به طرز بی‌رحمانه و آگاهانه بحران انرژی جعلی کالیفرنیا را ایجاد کرد. در کالیفرنیا هرگز کمبود برق وجود نداشت. فیلم با استفاده از ضبط‌های مکالمات تلفنی معامله‌گران انرون با نیروگاه‌های برق کالیفرنیا، مکالمه‌های آزاردهنده‌ای را نشان می‌دهد که در آن‌ها از مدیران نیروگاه‌ها خواسته می‌شود تا برای «تعمیرات»، در تعطیلی نیروگاه‌ها «کمی خلاقیت به خرج دهند». بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از صنعت انرژی کالیفرنیا در بیشتر مواقع توسط انرون تعطیل می‌شد و در یک مقطع زمانی، این رقم به ۷۶ درصد رسید. در همین حال، این شرکت قیمت برق را تا ۹ برابر افزایش داد.
در مستند می‌شنویم که معامله‌گران انرون با تمسخر در مورد «مادربزرگ میلی» صحبت می‌کنند، قربانی فرضی خاموشی‌های دوره‌ای که خودشان ایجاد کرده‌اند، و از میلیون‌هایی که برای انرون به جیب زده‌اند، لاف می‌زنند. با ورشکستگی شرکت، ۲۰ هزار کارمند اخراج می‌شوند. حقوق بازنشستگی‌شان از بین می‌رود و سهامشان بی‌ارزش می‌شود. همان قربانیان همیشگی، بیوه‌زن‌ها و یتیم‌ها، مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند.
عجیب است که خشم بیشتری نسبت به رسوایی‌های انرون وجود نداشته است. هزینه آن غیرقابل‌محاسبه بود، نه‌تنها به‌خاطر جان‌هایی که در طول بحران انرژی از دست رفت، بلکه به‌خاطر ثروت: ایالت کالیفرنیا در حال شکایت برای بازپرداخت ۶ میلیارددلاری برای اضافه‌بهای انرژی است که در طول بحران جعلی جمع‌آوری شده است. اگر این بحران توسط القاعده ایجاد می‌شد، اگر تروریست‌ها نیمی از نیروگاه‌های برق کالیفرنیا را تعطیل می‌کردند، ببینید با همین اتفاقات چگونه برخورد می‌شد. بااین‌حال، بحرانی که به دلیل مقررات‌زدایی مهندسی‌شده توسط لابی‌گران انرون امکان‌پذیر شد، همچنان به‌خاطر «مقررات بیش از حد» سرزنش می‌شود. اگر شرکتی تابه‌حال به مقررات بیشتری نیاز داشته، آن شرکت انرون بود.
در اوایل فیلم، تصویری تکان‌دهنده وجود دارد. اتاقی وسیع و خالی را می‌بینیم، با ردیف‌هایی از چیزی شبیه میزهای ناهارخوری متروکه. سپس همان اتاق را می‌بینیم که زمانی سالن معاملات اصلی انرون بوده است، با مانیتورهای کامپیوتر بی‌شماری روی میزها و صدها معامله‌گر پشت تلفن. دو راه‌پلهٔ عظیم از دو طرف سالن معاملات به اتاق‌های مجلل لی و اسکویلینگ منتهی می‌شوند که دفاتر باشکوه آن‌ها بر سر معامله‌گران اشراف دارد. این راه‌پله‌ها شبیه راه‌پلهٔ بهشت در فیلم قدیمی دیوید نیون به نظر می‌رسند، اما در انتها فقط به پایین، پایین و پایین منتهی می‌شدند.
می‌توانید فیلم را از اینجا با دوبله فارسی تماشا کنید.
