به گزارش نبض بورس، محمدعلی رضایی هنجنی | مستند Saving Capitalism (نجات سرمایه‌داری)، ساخته‌ی سال 2017 با محوریت اقتصاددان نامدار آمریکایی رابرت رایش، اثری تکان‌دهنده و تأمل‌برانگیز است که تلاش می‌کند مفهومی را که بسیاری آن را بدیهی و غیرقابل تغییر می‌پندارند، به چالش بکشد: سرمایه‌داری.
رابرت رایش، استاد دانشگاه، نویسنده و وزیر سابق کار در دولت بیل کلینتون، شخصیت محوری این مستند است. با قدی کوتاه اما صدایی بلند در دفاع از عدالت اقتصادی، او در طول مستند مخاطب را با خود همراه می‌کند؛ از دیدار با کشاورزان و کارگران گرفته تا گفت‌وگو با کارفرمایان و لابی‌گران سیاسی. رایش نه‌تنها آمار و داده‌های سرد اقتصادی را تحلیل می‌کند، بلکه سعی دارد چهره‌های انسانی پشت این اعداد را به تصویر بکشد — کسانی که در برابر تغییرات عمیق و ناعادلانه‌ی نظام اقتصادی ناتوان و درمانده شده‌اند.
در مستند، او به شکلی دلنشین و قابل فهم برای عموم، فرآیندهایی را توضیح می‌دهد که چگونه قوانین و مقررات به نفع ثروتمندان و صاحبان قدرت بازنویسی شده‌اند و چگونه شکاف میان فقیر و غنی به شکل خطرناکی در حال افزایش است. اما نکته‌ی مهم و متمایز مستند این است که رایش صرفاً به انتقاد بسنده نمی‌کند؛ بلکه با نگاهی اصلاح‌طلبانه، راهکارهایی برای بازگرداندن توازن به نظام سرمایه‌داری ارائه می‌دهد.
مستند «نجات سرمایه‌داری» با جسارت، پرسشی بنیادین را مطرح می‌کند: آیا سرمایه‌داری ذاتاً ناعادلانه است یا این ما هستیم که آن را ناعادلانه کرده‌ایم؟ پاسخ مستند روشن است: سرمایه‌داری، ذاتاً بی‌طرف است؛ این نهادهای سیاسی و قدرت‌های پشت پرده‌اند که قواعد بازی را به نفع خود شکل داده‌اند.
از خلال روایت‌های شخصی، مستند نشان می‌دهد که چگونه طی دهه‌های اخیر، نیروی کار قدرت چانه‌زنی خود را از دست داده، اتحادیه‌ها تضعیف شده‌اند و دستمزدها راکد مانده‌اند؛ در حالی که سود شرکت‌های بزرگ و دستمزد مدیران ارشد به‌طور تصاعدی افزایش یافته است. در چنین شرایطی، سرمایه‌داری به‌جای آنکه مشوق نوآوری، رقابت سالم و رفاه عمومی باشد، تبدیل به سیستمی شده که در آن ثروت، قدرت می‌سازد و قدرت، ثروت را بیشتر می‌کند — چرخه‌ای معیوب که به گسترش نابرابری می‌انجامد.
یکی از نقاط قوت اصلی مستند، زبان ساده و روایی آن است. این اثر برخلاف بسیاری از آثار مستند اقتصادی که سرشار از اصطلاحات فنی و نظریه‌های پیچیده‌اند، از زبانی روان و مثال‌های ملموس استفاده می‌کند. بیننده حتی اگر اطلاعات زیادی از اقتصاد نداشته باشد، به راحتی با موضوعات مطرح‌شده ارتباط برقرار می‌کند.
تصویرسازی‌های خلاقانه، نمودارهای گرافیکی و تدوین حرفه‌ای به همراه موسیقی متن متناسب، جذابیت بصری مستند را افزایش داده‌اند. همچنین حضور پررنگ خود رایش در صحنه‌ها، که گاه در کلاس درس و گاه در دل جامعه ظاهر می‌شود، به روایت انسجام و گرما می‌بخشد. او نه‌تنها به‌عنوان یک نظریه‌پرداز، بلکه به‌عنوان یک شهروند دغدغه‌مند، پیام خود را منتقل می‌کند.
«نجات سرمایه‌داری» مستندی است برای هر کسی که دغدغه‌ی عدالت اجتماعی، برابری فرصت‌ها و آینده‌ی دموکراسی را دارد. این فیلم نه‌تنها وضعیت اقتصادی آمریکا را به تصویر می‌کشد، بلکه تلویحاً به ما یادآور می‌شود که این مشکلات جهانی‌اند — و هشدار می‌دهد که اگر به ساختارهای معیوب اقتصادی و سیاسی بی‌تفاوت باشیم، دموکراسی به مخاطره خواهد افتاد.
پیام نهایی مستند، نه نومیدانه بلکه امیدبخش است: تغییر ممکن است، اگر مردم آگاه شوند، سازمان‌دهی کنند و صدای خود را به عرصه‌ی تصمیم‌گیری برسانند. رایش تاکید می‌کند که سرمایه‌داری می‌تواند کار کند، اما تنها در صورتی که برای همه باشد، نه فقط برای یک درصد ثروتمند جامعه.
در دنیایی که اخبار اقتصادی پر از واژگان مبهم و سیاست‌های پیچیده است، «نجات سرمایه‌داری» دریچه‌ای روشن به سوی درک ساده، انسانی و عمیق از نظامی است که زندگی همه‌ی ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این مستند فرصتی‌ست برای بازاندیشی درباره‌ی آنچه طبیعی و اجتناب‌ناپذیر می‌پنداریم، و دعوتی‌ست برای مشارکت در ساختن نظامی اقتصادی که به عدالت، کرامت انسانی و شکوفایی همگانی وفادار باشد.
اگر می‌خواهید بدانید چرا اقتصاد امروز این‌گونه شده، چه کسانی از آن سود می‌برند، و مهم‌تر از آن، چه می‌توان کرد — این مستند را نباید از دست بدهید.
