به گزارش نبض بورس، محمدعلی رضایی هنجنی | چرا با وجود تمام پیشرفت‌های اقتصادی، جهان همچنان درگیر بحران‌های تکراری مالی است؟ مستند «رونق رکود رونق» با روایتی خلاقانه، طنزآلود و علمی، پرده از دلایل پنهان و ساختاری این پدیده برمی‌دارد؛ روایتی که از دل تاریخ، اقتصاد رفتاری و انتقادات تند به آموزش دانشگاهی شکل گرفته و تماشای آن برای هر شهروند دنیای سرمایه‌داری امروز، نه فقط جذاب، بلکه ضروری است.
آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید چرا بحران‌های اقتصادی تکرار می‌شوند؟ چرا باوجود پیشرفت‌های علمی، فناوری و اطلاعاتی گسترده، هنوز هم اقتصاد جهانی در دام رکود و بحران گرفتار می‌شود؟ «رونق رکود رونق»، مستندی شگفت‌انگیز و خوش‌ساخت از سال ۲۰۱۵، دقیقاً همین پرسش‌ها را به قلب ما پرتاب می‌کند. این مستند نه‌تنها به‌دنبال پاسخ است، بلکه مخاطب را به یک سفر تصویری و تحلیلی متفاوت می‌برد؛ سفری که در آن تاریخ، اقتصاد، طنز، انیمیشن و حتی عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی دست به دست هم داده‌اند تا پیچیده‌ترین مفاهیم اقتصادی را به زبان ساده، جذاب و فراموش‌نشدنی بیان کنند.
مغز متفکر پشت این پروژه کسی نیست جز تری جونز، یکی از اعضای اصلی گروه افسانه‌ای «مانتی پایتون» که این بار، به جای هجو دنیای سیاست و فرهنگ، سراغ نقد نظام اقتصادی رفته است. همراه با تیمی از اقتصاددانان برجسته، استادان دانشگاه و تحلیلگران بازار، جونز به بررسی یکی از مهم‌ترین و البته تکراری‌ترین پدیده‌های اقتصادی می‌پردازد: چرخه‌های رونق و رکود (Boom and Bust Cycles). چیزی که قرن‌هاست گریبان اقتصادهای بزرگ و کوچک را گرفته، اما هنوز آن‌گونه که باید فهمیده یا اصلاح نشده است.
از وال‌استریت تا بحران مالی ۲۰۰۸، از بازار املاک تا جنون خرید گل لاله در هلند قرن هفدهم، این مستند با روایت‌هایی پر از شوخ‌طبعی تلخ، و البته داده‌هایی مستند و موثق، نشان می‌دهد که چگونه حباب‌های مالی شکل می‌گیرند، چرا مردم و سیاست‌گذاران همیشه دیر متوجه خطر می‌شوند، و مهم‌تر از همه، چرا نظام آموزشی اقتصادی ما همچنان به تکرار اشتباهات گذشته ادامه می‌دهد.
یکی از نقاط قوت «رونق رکود رونق»، استفاده از تکنیک‌های بصری خلاقانه است. از انیمیشن‌های فانتزی و طنز گرفته تا گفت‌وگوهای واقعی با اساتید دانشگاه‌هایی چون Yale، NYU و LSE، این مستند موفق می‌شود مفاهیم پیچیده‌ای همچون «رفتار گله‌ای»، «فروپاشی سیستماتیک»، «آسیب‌پذیری بازارها» و «نقش سرمایه‌گذاری سفته‌بازانه» را به‌گونه‌ای بیان کند که هم دانشجوی اقتصاد را به فکر فرو ببرد و هم مخاطب عام را مجذوب خود سازد.
اما نکته‌ای که این مستند را از دیگر مستندهای اقتصادی متمایز می‌کند، جسارت آن در نقد ساختارهای آموزشی و نظریه‌های اقتصادی غالب است. در جایی از مستند، یکی از اقتصاددانان می‌گوید: «بسیاری از اساتید اقتصاد، هنوز نظریه‌هایی را تدریس می‌کنند که دهه‌هاست توسط واقعیت نقض شده‌اند.» این جمله به خوبی خلاصه‌ای از دغدغه‌ی اصلی مستند است: اینکه اقتصاد فقط فرمول و نمودار نیست، بلکه یک علم انسانی است که باید انسان را با تمام پیچیدگی‌هایش در مرکز تحلیل خود قرار دهد.
مستند «رونق رکود رونق» به ما یادآوری می‌کند که بخش بزرگی از مشکلات اقتصادی، ناشی از خطاهای رفتاری و روان‌شناختی ماست؛ از خوش‌بینی افراطی سرمایه‌گذاران گرفته تا ترس ناگهانی در زمان بحران. این مستند با بهره‌گیری از نظریه‌های اقتصاد رفتاری (Behavioral Economics) و مصاحبه با چهره‌هایی چون «رابرت شیلر» (برنده نوبل اقتصاد)، تأکید می‌کند که برای درک بهتر اقتصاد، باید انسان را بهتر بشناسیم.
با وجود تمام طنز و خلاقیتش، «رونق رکود رونق» اثری هشداردهنده است. این مستند با نگاهی آگاهانه و انتقادی، نشان می‌دهد که اگر آموزش اقتصادی به همان سبک سنتی ادامه یابد، اگر سیاست‌گذاران همچنان به آمارهای دل‌فریب دل ببندند، و اگر مردم در چرخه طمع و ترس اسیر بمانند، بحران‌های اقتصادی نه‌تنها تکرار می‌شوند، بلکه گسترده‌تر و عمیق‌تر هم خواهند شد.
در دورانی که همه چیز با سرعت در حال تغییر است و بازارها بیش از پیش به یکدیگر وابسته‌اند، دیدن مستندی چون «رونق رکود رونق» نه‌فقط یک سرگرمی فکری، بلکه ضرورتی آموزشی است. این مستند به ما کمک می‌کند تا نه‌تنها بحران‌های گذشته را بهتر بشناسیم، بلکه بتوانیم نگاه دقیق‌تری به آینده بیندازیم؛ آینده‌ای که اگر بخواهیم در آن از دام تکرار اشتباهات بگریزیم، نیاز به بازاندیشی جدی در نظام اقتصادی و آموزشی خود داریم.
جمع‌بندی
«رونق رکود رونق» مستندی است که با طنزی تلخ، نگاهی تیزبین و نگاهی به تاریخ، ما را به این درک می‌رساند که اقتصاد، بازی عددها نیست؛ بازی رفتارهاست. اگر به دنبال اثری هستید که هم سرگرمتان کند، هم آگاهتان سازد، و هم شما را با پرسش‌هایی عمیق‌تر از آنچه در اخبار اقتصادی روزمره مطرح می‌شود روبه‌رو کند، این مستند را از دست ندهید.
