یکی از مباحثی که امروزه بیشتر نمود پیدا کرده موضوع اصلاح نظام بانکی و مقابله با ناترازی است. همچنین مبحث مهمی که بیشتر در بخش نظام بانکی مورد بی‌توجهی قرار گرفته موضوع بانکداری اسلامی بدون ربا است. با وجود اینکه چندین سال از تصویب قانون بانکداری اسلامی بدون ربا (سال ۱۳۶۲ این قانون تصویب شده است) در کشور می‌گذرد، اما این قانون همچنان به شکلی کاملا دقیق اجرایی نشده و خیلی از عقود بانکی همچنان به صورت بانکداری متعارف انجام می‌شود.
اهداف اصلی نظام بانکداری اسلامی بدون ربا به طور کلی در سه کلمه عدالت، ثبات و رشد اقتصادی خلاصه می‌شود. دستیابی به این اهداف با توجه به وضعیت فعلی بانکداری در ایران در حال حاضر قابل دستیابی نیست و نیازمند اصلاح جدی در ابعاد مختلف است. به اعتقاد کارشناسان و صاحبنظران صنعت بانکی به کارگیری سیستم بانکداری بدون ربا برای همه شبکه بانکی، خود از عوامل توسعه نیافتگی آن‌ها به سمت بانکداری اسلامی است.
در یک نظام بانکداری که عقود اسلامی در معاملات رعایت نمی‌شود، بانک‌ها به فکر کسب سود و ثروت اندوزی بوده و با افراد سودجو و رانت خوار در ارتباط خواهند بود. با این وجود، خروجی عادلانه‌ای در سیستم بانکی کشور آن‌گونه که رضایت مشتریان به خوبی جلب شود به چشم نمی‌خورد. گرچه در این سال‌ها تحولاتی اتفاق افتاده، اما ساختار حسابرسی و نظارتی لازم در نظام بانکداری اسلامی هنوز ایجاد نشده است.
طرح بانکداری اسلامی با توجه به تحولات جدی که در حوزه دانش نیاز به اصلاح دارد و این اصلاحات می‌تواند در این مدت کوتاه و در شرایط فعلی موثر باشد. یکی از مهمترین وظایف بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است. به گفته رئیس کل بانک مرکزی بانکداری اسلامی مبنای نظام بانکداری کشور است و در هیچ کشور دیگری بانکداری اسلامی نداریم و تنها بخشی از نظام بانکی مبتنی بر شریعت اسلام است، اما در کشور ما مبنای بانکداری، بانکداری اسلامی است و نهاد‌ها نیز باید مبتنی بر این بخش فعالیت کنند. نظام بانکی و همچنین علمای اسلامی هنوز از سیستم بانکداری اسلامی رضایت کافی را ندارند و نیازمند اصلاحات و اقداماتی با استفاده از نظرات متخصصان این حوزه هستیم.
مجتبی کاتب: کارشناس اقتصادی
