در آگوست سال ۱۹۷۱ میلادی، «ریچارد نیکسون» (Richard Nixon)-رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا-تبدیل دلار به طلا را به صورت موقتی تعلیق کرد. این اتفاق به علت شکست سیستم ارز ثابت رخ داد و به اتمام «سیستم برتن وودز» (Bretton Woods) انجامید. درواقع در ۱۵ آگوست سال ۱۹۷۱ میلادی ، نیکسون سیاست اقتصادی نوین خود را که برنامهای برای ایجاد رفاه جدید بدون جنگ بود، اعلام کرد. این برنامه تحت عنوان «شوک نیکسون» (Nixon shock) شناخته میشد و شروع آن پایانی بر سیستم برتن وودز و نظام نرخ ارز ثابت بود که در انتهای جنگ جهانی دوم بوجود آمده بود.
در حال حاضر دلار ایالات متحده آمریکا از سیستم نرخ ارز شناور پیروی میکند. یعنی قیمت دلار ایالات متحده آمریکا بسته به نرخ معامله ارزها تعیین میشود. برخلاف بازار بورس، بازار معامله ارزهای خارجی به سطوح مختلفی از دسترسی تقسیم شده است.
بازار تبادل ارزهای خارجی (Foreign exchange market) که به اختصار Forex یا FX نامیده میشود، بازاری برای مبادلات ارز می باشد که در آن بسیاری از ارز های ملی کشورها با یکدیگر مبادله می شوند. شرکت کنندگان در این بازار، ارز کشور های مختلف را خرید و فروش می کنند (یک ارز در مقابل ارز دیگر) و از طریق اختلاف قیمت این ارزها کسب درآمد می کنند.
ساده ترین تعریف برای فارکس، تبدیل یک ارز به ارز دیگر است که مقداری از این تبادل برای خرید و فروش کالا و یا خدمات شرکت ها و دولت ها، هزینه های سفر و خرید جهانگردان و یا سرمایه گذاری اشخاص و بنگاه ها در کشور مورد استفاده قرارمیگیرد. البته بیشتر تبادلات ارزی با هدف کسب سود از تفاضل قیمت خرید و فروش انجام می گیرد.
در بازار تبادل ارز جهانی (فارکس) تمامی بانک ها (اعم از تجاری و مرکزی و سرمایه گذاری)، مؤسسات مالی بزرگ، شرکت های چند ملیتی، تاجران، شرکت های بیمه، شرکت های صادرات و واردات، صندوقهای بازنشستگی، سفته بازها و اشخاص حقیقی، ارزهای مختلفی همچون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین و … را معامله می کنند.
این بازار بر خلاف اکثر بازارهای مالی دیگر مکان فیزیکی خاصی نداشته و بانکها، مؤسسات و معامله گران از طریق شبکه الکترونیکی، یک ارز را در مقابل ارز دیگر معامله می کنند.
هر چند ماهیت معاملات فارکس، خارج بورس OTC یعنی Over the counter است اما مراکز اصلی تجارت ارز به ترتیب در لندن، نیویورک و توکیو می باشد و بانکها از سراسر جهان در این معاملات شرکت می کنند.
معامله در فارکس را می توان در دو هدف خلاصه کرد:
۱. ابتدا در نرخ بالا بفروشید و سپس در نرخ پایین بخرید
۲. ابتدا در نرخ پایین بخرید و سپس در نرخ بالا بفروشید.
داد و ستد در این بازار، به معنی تبدیل یک ارز به ارزی دیگر با نرخی مشخص است. ضریب تبادل، در یک سیستم آزاد و بر اساس میزان عرضه و تقاضا میان معامله گران در سرتاسر دنیا تعیین میشود. نرخ مبادلات ارزی در بازار فارکس به عنوان مرجعی برای انجام معاملات بین المللی در تمام زمینههای اقتصادی مربوطه است.
طبق آخرین آمار مربوط، حجم مبادلات در این بازار روزانه بیش از ۵ تریلیون دلار است که از این حیث بزرگترین بازار مالی جهان محسوب میشود. بازار فارکس طبق تقویم کاری بین المللی، روزهای یکشنبه تا جمعه بصورت ۲۴ ساعته فعال میباشد.
روزانه افراد زیادی در بازار فارکس به خرید و فروش و سرمایهگذاری میپردازند و علت آن ویژگیهای منحصربفرد بازار فارکس به شمار میرود. در ادامه به مرور تعدادی از این ویژگیها پرداختهایم.
به همین علتها از فارکس به عنوان بازاری با بیشترین شباهت به بازار رقابت کامل یاد می شود که در آن دخالتهای بانکهای مرکزی کمتر است.