فرآیند گمرکی یکی از مهم‌ترین مراحل در تجارت بین‌المللی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر زمان و هزینه‌های بازرگانان داشته باشد. در ایران با توجه به قوانین پیچیده گمرکی، تحریم‌ها و نیاز به هماهنگی با سازمان‌های مختلف ترخیص کالا گاهی به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. تأخیر در ترخیص کالا نه‌تنها هزینه‌های اضافی مثل انبارداری را به همراه دارد، بلکه ممکن است به از دست رفتن فرصت‌های تجاری منجر شود. اما آیا می‌توان این فرآیند را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کرد؟
یکی از اولین قدم‌ها برای تسریع فرآیند گمرکی شناخت دقیق قوانین و مسیرهای گمرکی است. گمرک ایران از سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای ترخیص کالا استفاده می‌کند که به این معنا هستند:
مسیر سبز: سریع‌ترین مسیر است که برای کالاهایی با ریسک پایین و بدون نیاز به مجوز خاص استفاده می‌شود. اگر مدارک کامل باشد، ترخیص در این مسیر می‌تواند در کمتر از یک روز انجام شود.
مسیر زرد: نیاز به بررسی اسناد توسط کارشناسان گمرکی و مجازی گمرک دارد و کمی زمان‌برتر است.
مسیر قرمز: شامل بازرسی فیزیکی و اسنادی توسط ارزیاب، کارشناش و کارشناس مجازی است و طولانی‌ترین فرآیند را دارد؛ به‌خصوص برای بازرگانانی که تازه کارت بازرگانی گرفته‌اند یا سابقه تخلف دارند.
فرض کنید می‌خواهید قطعات الکترونیکی از چین وارد کنید. اگر سابقه ترخیص خوبی داشته باشید و مدارکتان (مثل فاکتور، بارنامه و گواهی مبدا) کامل باشد، ممکن است در مسیر سبز قرار بگیرید و کالا در چند ساعت ترخیص شود. اما اگر اسناد ناقص باشد یا ارزش کالا با ارزش گمرکی تطابق نداشته باشد، احتمالاً به مسیر قرمز می‌روید و ترخیص ممکن است چند روز طول بکشد. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است قبل از واردات با یک کارگزار گمرکی مشورت کنید تا مسیر احتمالی را پیش‌بینی نمایید.
آماده‌سازی مدارک پیش از ورود کالا به گمرک می‌تواند زمان ترخیص را به‌شدت کاهش دهد. مدارک مورد نیاز معمولاً شامل فاکتور خرید، بارنامه، پکینگ لیست، گواهی مبدا و مجوزهای خاص (مثل مجوز وزارت بهداشت برای مواد غذایی) است. ثبت دقیق این مدارک در سامانه جامع گمرکی (EPL) و اطمینان از صحت اطلاعات از تأخیرهای احتمالی جلوگیری می‌کند.
برای مثال یک واردکننده مواد غذایی فاسدشدنی مثل میوه خشک از ترکیه، قبل از رسیدن بار به گمرک بازرگان تمام مدارک را آماده کرده و در سامانه EPL ثبت می‌کند. او همچنین مجوز استاندارد و بهداشت را از قبل گرفته است. به همین دلیل، کالایش در مسیر سبز قرار می‌گیرد و ظرف یک روز ترخیص می‌شود. اما اگر همین واردکننده مدارکش ناقص باشد، ممکن است بارش در انبار گمرک بماند و هزینه انبارداری و حتی خرابی کالا را متحمل شود.
شناخت کد تعرفه گمرکی (HS Code) و استفاده درست از آن، نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه از جریمه‌های احتمالی هم جلوگیری می‌کند. هر کالا یک کد تعرفه خاص دارد که حقوق گمرکی و عوارض آن را تعیین می‌کند. انتخاب کد اشتباه ممکن است باعث افزایش هزینه‌ها یا توقف فرآیند ترخیص شود.
فرض کنید می‌خواهید ابزار دقیق صنعتی از دبی وارد کنید. اگر کد تعرفه را اشتباه وارد کنید (مثلاً به جای کد مربوط به ابزار دقیق، کد تجهیزات برقی عمومی را انتخاب کنید)، ممکن است عوارض بیشتری بپردازید یا گمرک برای بررسی بیشتر کالایتان را به مسیر قرمز بفرستد. برای جلوگیری از این مشکل، می‌توانید از ترخیص‌کاران حرفه‌ای شرکت‌های حمل و ترخیص کمک بگیرید.
هزینه‌های گمرکی شامل حقوق گمرکی (۴٪ ارزش سیف به علاوه سود بازرگانی)، مالیات بر ارزش افزوده، هزینه انبارداری، تخلیه و بارگیری و گاهی هزینه‌های آزمایشگاهی است. پرداخت به‌موقع این هزینه‌ها می‌تواند از تأخیر جلوگیری کند. همچنین، برخی کالاها (مثلاً مواد اولیه تولیدی) ممکن است مشمول معافیت یا تخفیف شوند.
فکرش را بکنید یک تولیدکننده قطعات خودرو در ایران، مواد اولیه را وارد می‌کند. او با ارائه مدارک تولیدی از معافیت مالیات علی‌الحساب استفاده می‌کند و هزینه‌هایش کاهش می‌یابد. علاوه بر این، با پرداخت سریع حقوق گمرکی از طریق درگاه بانکی، فرآیند ترخیصش در کمتر از سه روز انجام می‌شود.
روش حمل‌ونقل تأثیر مستقیمی بر زمان و هزینه ترخیص دارد. حمل دریایی معمولاً ارزان‌تر است، اما زمان بیشتری می‌برد. در مقابل حمل هوایی سریع‌تر است، ولی هزینه بیشتری دارد. انتخاب روش مناسب با توجه به نوع کالا و فوریت ترخیص می‌تواند به بهبود فرآیند کمک کند.
برای نمونه، یک بازرگان برای واردات قاب موبایل از چین از روش حمل دریایی استفاده می‌کند، چون حجم کالایش زیاد است و فوریت ندارد. این روش هزینه حمل را کاهش می‌دهد، اما ترخیصش در گمرک بندرعباس ممکن است تا یک هفته طول می‌کشد. اگر همین بازرگان بخواهد کالایی فوری (مثلاً قطعات پزشکی) وارد کند، حمل هوایی از طریق گمرک فرودگاه امام خمینی انتخاب بهتری است و ترخیص بار ممکن است در در کمتر از یک هفته انجام شود.
برخی از شرکت‌های حمل و نقل معتبر در گمرکات مهم کشور مانند گمرک فرودگاه امام خمینی حضور مستقیم دارند و ترخیص کاران حرفه‌ای در آنجا کارهای مربوط به محموله را انجام می‌دهند.
استفاده از سامانه‌های آنلاین مثل EPL می‌تواند فرآیند ترخیص را سریع‌تر کند. در این سامانه، می‌توانید اظهارنامه گمرکی، پروانه و مجوزها را ثبت کنید و وضعیت کالایتان را پیگیری کنید.
ترخیص‌کاران با تجربه به راحتی می‌تواننئد فرآیند گمرکی را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کنند. آن‌ها با قوانین گمرکی آشنا هستند، مسیرهای گمرکی را می‌شناسند و می‌توانند مدارک را به‌درستی تنظیم کنند. همچنین، در صورت بروز مشکل (مثلاً اختلاف در ارزش کالا) قادرند در کمیسیون‌های گمرکی از حقوق شما دفاع کنند.
فکرش را بکنید یک واردکننده تازه‌کار برای ترخیص ماشین‌آلات صنعتی از گمرک شهریار تهران، با یک ترخیص‌کار حرفه‌ای همکاری می‌کند. ترخیص‌کار با ارائه مدارک دقیق و انتخاب کد تعرفه درست کالایش را در مسیر سبز قرار می‌دهد و فرآیند ترخیص در عرض چند روز انجام می‌شود. اما اگر همین فرد خودش اقدام می‌کرد، ممکن بود به دلیل ناآشنایی با قوانین چند هفته درگیر شود.
فرآیند گمرکی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با شناخت قوانین، آماده‌سازی دقیق مدارک، استفاده از فناوری و انتخاب روش‌های مناسب می‌توان آن را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر کرد. از انتخاب کد تعرفه صحیح و پرداخت به‌موقع هزینه‌ها گرفته تا بهره‌گیری از معافیت‌ها و همکاری با متخصصان، همه این‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر بهبود تجربه شما داشته باشند.
در این میان، نقش شرکت‌های حمل و نقل بین المللی و ترخیص‌کاران حرفه‌ای بسیار پررنگ است. این شرکت‌ها با دانش و تجربه خود، می‌توانند پیچیدگی‌های گمرکی را مدیریت کنند و زمان و هزینه شما را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، شرکت پست بین المللی پی اس پی اکسپرس با سال‌ها تجربه در زمینه حمل هوایی، دریایی و زمینی و ترخیص کالا از گمرک، خدمات تخصصی ارائه می‌دهد.
