بورس کالا باهدف برای شفاف کردن معاملات زعفران وبسترسازی برای صادرات منسجم آنها اقدام به راه اندازی معاملات آتی و قراردادهای آپشن کرده و به اعتقاد کارشناسان این اتفاق می تواند زمینه تبدیل بورس کالا به مرجع تعیین قیمت بین المللی طلای سرخ را فراهم آورد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری شبستان، بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالا پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا به خریداران عرضه می‌شود. در بورس کالا معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم و برنج دادوستد می‌شوند. حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار یکی از مزایای بورس کالا است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند
بر مبنای قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران و با تصویب شورای عالی بورس، شرکت بورس کالای ایران در آذر ۱۳۸۵ با تلفیق بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی تشکیل شد و پس از پذیره‌نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار آغاز کرد.
بنا به گفته مدیرعامل بورس کالا «این بورس به‌دلیل تنوع در ارائه و عرضه محصولات می‌تواند در توسعه و رشد اقتصاد کشور بسیار موثر باشد. دو بعد شفافیت و تخصیص از شاخصه‌های بزرگ بورس کالا محسوب می‌شوند. بورس کالا نقش تخصیصی بسیار مناسبی را برای متقاضیان ایفا می‌کند. در این بورس در عرض چند دقیقه چندین معامله از طرف خریدار و فروشنده و با توجه به در نظر گرفتن همه الزامات قانونی انجام می‌شود، در نتیجه سرعت تخصیص کالا در بورس با جای دیگری قابل مقایسه نیست.»
افزایش شفافیت در قیمت‌گذاری کالاها، ایجاد فضای منصفانه برای خریدار و فروشنده، نزدیک‌کردن بازار سرمایه ایران به چارچوب‌های بین‌المللی، انتشار اطلاعات، کمک به تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی مسئولان و کاهش فساد از مهم‌ترین ویژگی‌های بورس کالای ایران است.
بورس کالا مدتی است برای شفاف کردن معاملات مواد و کالاهای پایه از جمله محصولات کشاورزی و بسترسازی برای صادرات منسجم آنها وارد میدان شده است و این کار را با استفاده از ابزارهای جدید مالی در حوزه زعفران آغاز کرده است در همین راستا بورس کالا درابتدای سال جاری اقدام به راه‌اندازی بازار قراردادهای آتی بر پایه دارایی زعفران نگین کرد.
قراردادهای آتی یکی از مهم‌ترین ابزارهایی است که بورس‌های کالا برای کمک به مدیریت ریسک نوسانات قیمتی در اختیار فعالان بازارهای کالایی قرار می‌دهند. قرارداد آتی قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می‌کنند، بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند.
با استقبالی که از راه‌اندازی معاملات آتی و گواهی سپرده زعفران و تاثیر مثبت آن بر شفاف شدن قیمت زعفران و حذف واسطه‌ها شد بورس کالای ایران بر آن شد تا معاملات قراردادهای اختیار معامله زعفران را نیز تا پایان سال جاری راه اندازی کند و بر این اساس قراردادهای آپشن زعفران (اختیار معامله) از 12 اسفند امسال آغاز شد.
قرارداد اختیار معامله یا همان آپشن شباهت هایی با قرارداد آتی دارد اما ریسک این قرارداد از معاملات آتی پایین تر است و سرمایه گذاران ریسک گریز تمایل بیشتری به ورود به این قرارداد جدید زعفرانی خواهند داشت. بازار آپشن شامل معاملاتی دو طرفه است و سرمایه گذاران در هر دو حالت خرید و فروش می توانند موقعیت خرید و یا فروش اتخاذ کنند؛ در این میان اتخاذ موقعیت خرید در بازار معاملات آپشن ریسک پایین تری را برای سرمایه گذار به همراه دارد به طوری که سرمایه گذاران می توانند با قبول یک ریسک مشخص و حداقلی وارد این بازار شوند و در مقابل سود بالایی به دست آورند.
همچنین افرادی مثل دارندگان زعفران از جمله کشاورزان هم می توانند با خرید یک قرارداد اختیار فروش، قیمت و فروش محصول خود در آینده را بیمه کنند که این اتفاق حتما برای کشاورزان جذاب است. در قرارداد آپشن هم مصرف کنندگان و صادرکنندگان زعفران و هم کشاورزان به عنوان تولیدکنندگان زعفران می توانند ریسک های خودشان را پوشش دهند و به عبارتی این قرارداد یک بازی دو سر برد برای فعالان بازار زعفران است.
پس از این اقدامات در بورس کالا بسیاری از کارشناسان اقتصادی به بررسی و تحلیل آن پرداختند و در همین رابطه «محمدرضا پورابراهیمی» به ایرنا گفته است: «به کارگیری ابزارهای مشتقه از جمله قراردادهای آتی و آپشن زعفران در بورس کالا، هم به افزایش قدرت تولیدکنندگان کمک می کند و هم در بخش تجاری، شرایطی را فراهم می سازد که تعهدات خارج از کشور در حوزه صادرات به نحو مطلوب پاسخ داده شود.»
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بورس کالا به عنوان یک بستر معاملاتی شفاف و قانونمند که به منظور ایجاد عدالت و شفافیت به وجود آمده و منعکس کننده بخش واقعی اقتصاد است، گفته است: «بحث پوشش ریسک از مزیت هایی است که همیشه در حوزه استفاده از ابزارهای مشتقه (آتی) مطرح بوده که در این رابطه ابزار معاملاتی قراردادهای آپشن یکی از ظرفیت های مهم در این بخش است. توسعه ابزارهای مشتقه روی زعفران باعث پوشش ریسک های موجود در معاملات سنتی خواهد شد و نیز ظرفیت های سرمایه گذاری در کشور را افزایش می دهد.»
به گفته پورابراهیمی قراردادهای آپشن، معاملات زعفران را از ریسک نوسان قیمت ها به خصوص در فصل برداشت خارج می کند و با پوشش ریسک در بخش های مختلف بازار، این محصول را به تعادل خواهد رساند.
این نماینده مجلس شورای اسلامی درباره بین المللی شدن معاملات زعفران در بورس کالای ایران گفته است: «هر زمان که زنجیره ابزارهای معاملاتی محصولات تکمیل شود، به دلیل آنکه کارآمدی، پوشش ریسک و تعادل بخشی منطقی را برای آن بازار به ارمغان می آورد، می تواند آن بازار را به عنوان مرجع قیمتی بین المللی آن محصول تبدیل کند.»
پورابراهیمی اضافه کرده است: «بورس کالا با تکمیل ابزارهای مالی روی محصول زعفران می تواند به مرجع قیمتی بین المللی طلای سرخ تبدیل شده و به عنوان محور اصلی معاملات خارج از کشور نیز معرفی شود بنابراین تکمیل زنجیره ابزارهای مالی در بورس کالا می تواند به جایگاه و نقش این بورس در تعیین قیمت های جهانی محصولات انحصاری مثل زعفران کمک بزرگی ارایه کند.»
یادآور می شود: در سال زراعی 97 حدود 400 تن زعفران در کشور تولید شده و در 10 ماهه امسال 227 تن به ارزش 295 میلیون دلار به بازارهای هدف صادر شده است. در سال آینده معاملات بین‌المللی زعفران بر مبنای دلار یا دیگر ارزهای بین‌المللی در یکی از مناطق آزاد راه اندازی می‌شود./
