نفت جهانی با آغاز پاندمی کرونا وارد فاز نزولی شد و یکی از سال‌های سخت را برای کشورهای تولیدکننده و پالایشگاه‌ها رقم زد. رکود بازار و ریزش‌های قیمتی تا جایی پیش رفت که قیمت معاملات فیوچرز در برهه‌ای از زمان منفی نیز معامله شد؛ اما با فروکش‌کردن آمار فوتی‌های کرونا و موفقیت نسبی واکسیناسیون جهانی تقاضا مجددا به حامل‌های انرژی بازگشت و روند ادامه‌دار صعودی نفت در سال 1400 با آغاز جنگ روسیه و اوکراین شدت گرفت و قیمت نفت برنت توانست تا کانال 130دلار نیز رشد کند. البته در وضعیت کنونی، قیمت به محدوده 100دلار بازگشته و با تصمیمات اخیر فدرال‌رزرو همگام با سایر قیمت‌های جهانی افت را تجربه کرده است؛ افتی که البته در صورت ادامه تنش روسیه و اوکراین می‌تواند موقت باشد و نفت را مجددا به روند صعودی خود و رسیدن به سطوح پیش‌بینی‌شده 150دلاری خوش‌بین کند؛ اتفاقی که صنعت پالایشگاهی و سهامداران پرحرارت روز‌های اخیر در بازار سرمایه احتمالا از آن استقبال کنند.
تاثیر مثبت رشد قیمت جهانی نفت، منحصر به گروه پالایشی نیست و به‌صورت عمومی موجب افزایش تقاضا در کلیت بازار می‌شود. به طور مثال با توجه به اینکه افزایش نرخ نفت عموما محصولات پایین‌دست خود از جمله گروه پتروشیمی را با افزایش قیمت روبه‌رو می‌کند، در مجموع باعث اقبال به گروه‌های دلاری بازار می‌شود. در همین خصوص، بررسی مقایسه‌ای نمودار‌های قیمت جهانی نفت و شاخص کل بورس نشان می‌دهد که همبستگی معناداری بین این دو موضوع وجود دارد (رشد فزاینده بورس به دلیل تورم مزمن در اقتصاد ایران نیز است) و عموما در دوره‌هایی که قیمت نفت ریزش‌های شدیدی داشته، بورس نیز وارد فاز رکودی شده است. بررسی و مقایسه روند 30ساله شاخص بورس تهران با قیمت جهانی نفت بیان می‌کند که به‌جز دوره دوساله اخیر بورس که همراه با فراز و فرود غیر‌طبیعی بود، در سایر دوره‌ها با ریزش جهانی قیمت نفت، بورس نیز وارد فاز رکودی شده است .
سودسازی پالایشگاه‌ها
پالایشگاه‌ها نفت‌خام را به سبدی از محصولات پایین‌دست تبدیل می‌کنند که عمده‌ترین این محصولات شامل بنزین، گازوئیل، نفت‌سفید، سوخت جت و نفت‌کوره است و به اختلاف قیمت نفت خریداری‌شده و محصولات فرآوری‌شده، کرک‌اسپرد گفته می‌شود. طبیعتا قیمت محصولات مختلف، متفاوت بوده و هریک ارزش‌افزوده جداگانه‌ای دارند و پالایشگاه‌ها نیز به منظور بهینه‌کردن سبد محصولات، تلاش می‌کنند وزن محصولات با ارزش‌افزوده بیشتر را افزایش دهند. برخی محصولات جانبی از جمله وکیوم‌باتوم، قیر، آیزوریسایکل، گوگردگرانول، انواع حلال‌‌‌ها، سلاپس‌واکس، آیزوفید، لوب‌کات و ریفرمیت در بورس‌کالا به فروش می‌رسند؛ اما خریدار محصولات اصلی پالایشگاه‌ها و البته فروشنده نفت به آنها شرکت پالایش و پخش نفت است. هرچند فرمول دقیق و ثابتی برای محاسبه محصولات خریداری‌شده نیست و تخفیف‌ها نیز طبق نظر شرکت پالایش و پخش محاسبه می‌شود؛ اما در صورتی که قیمت محصولات فرآوری‌شده نسبت به نفت اختلاف معناداری پیدا کند، سوددهی پالایشگاه‌ها نیز افزایش می‌یابد.
مقصود اینکه برخلاف ذهنیت عمومی سهامداران، رشد قیمت نفت لزوما به معنی افزایش سودسازی پالایشگاه‌ها نیست و حتما باید نرخ فروش محصولات و تخفیفات اعلام‌شده در قیمت خوراک نیز لحاظ شوند. شرکت‌های پالایشی به‌صورت کلی در دسته گروه‌های دلاری و سود‌ساز بازار قرار می‌گیرند و در محاسبات ارزندگی آنها نسبت P/ E (قیمت به سود سالانه) یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین روش‌های مورد استفاده توسط سهامداران است. افزایش قیمت‌های جهانی در ماه‌های اخیر و رشد شدید کرک‌اسپرد شرکت‌های اصلی این گروه موجب استقبال فزاینده بازار سرمایه در ماه‌های اخیر از این گروه شده است. در جدول گزارش، میزان سود و نسبت P/ E گذشته‌نگر چهار شرکت پالایشگاهی بزرگ را مرور خواهیم کرد. نسبت و سودی که پیش‌بینی می‌شود در صورت تثبیت وضعیت فعلی در آینده بهبود نیز پیدا کند. همچنین با توجه به اینکه در آستانه فصل مجامع قرار گرفته‌ایم، و پیش‌بینی می‌شود کماکان تمرکز معامله‌گران بر این مهم باشد، درصد توزیع سود در آخرین مجامع این شرکت‌ها و همچنین وضعیت فعلی سود خالص به فروش و حاشیه سود عملیاتی شرکت‌ها نیز ارائه شده است.
در خصوص وضعیت توزیع سود در مجامع، لازم به ذکر است که عموما شرکت‌های پالایشی، درصد بالایی از EPS (سود سالانه به ازای هر سهم) را توزیع می‌کنند (به سود تقسیم‌شده در مجمع DPS می‌گویند) و باقی‌مانده سود عموما به منظور افزایش سرمایه با اهداف توسعه‌ای مجتمع‌ها در نظر گرفته می‌شود.کرک‌اسپرد پالایشگاه‌های مورد اشاره عموما مقادیر چنددلاری بوده است که جهش قیمت‌های محصولات تولیدی موجب شده است تا اخیرا به بالای 20دلار (و برای دوره کوتاهی حتی 30دلار) نیز افزایش یابد؛ در خصوص ادامه شرایط مطلوب سودسازی در بلندمدت تردید وجود دارد؛ ولی ثبات در نرخ‌های جهانی یا افزایش‌های احتمالی آن می‌تواند روند رو به رشد سودسازی پالایشگاه‌ها را تثبیت و تقویت کند و P/ E فوروارد (نسبت قیمت به سود پیش‌بینی‌شده یک‌سال آینده) آنها را کاهش دهد و جذابیت قیمت تابلوی آنها را حفظ کند.
جمع‌بندی
در آستانه فصل مجامع قرار داریم و بازار سرمایه به صورت سنتی علاقه‌مند به سهام سود‌ساز است و گروه پالایشی در زمره شرکت‌های مورد توجه سهامداران قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، شاخص و کلیت سهام از جمله گروه پالایشی در دوماه اخیر رشد‌های خوبی را کسب کرده‌اند و شاخص نیز در نزدیکی مقاومت و سقف یک‌سال ونیم اخیر خود قرار گرفته است. با توجه به اینکه امکان تکرار رفتار‌های هیجانی در محدوده‌های مقاومتی بالاست و بازار همراه با افزایش ارزش معاملات در خصوص ریزش یا ادامه رویش خود تصمیم‌گیری خواهد کرد، توصیه می‌شود در صورتی که سهامداران نگاه کوتاه‌مدتی دارند با دقت بیشتری خرید و فروش کنند. همچنین قیمت جهانی نفت یکی دیگر از عوامل مهم تاثیرگذار بر کلیت بورس و بالاخص سهام پالایشی خواهد بود. بنابراین نوسانات آتی آن در ماه‌های پیش‌رو باید با دقت بیشتری به‌واسطه معامله‌گران کوتاه‌مدتی رصد شود. در نگاه کوتاه‌مدت به قیمت نفت، حتی افزایش نرخ بهره از سوی فدرال‌رزرو نیز نتوانسته است حمایت 100دلاری نفت‌برنت را بشکند. در صورتی که محدوده‌های فعلی برای نفت‌جهانی حفظ شود، به مرور می‌تواند وضعیت صعودی خود را برای میان‌مدت تثبیت کند و موتور محرک گروه پالایشی را کماکان گرم نگه دارد.
البته یکی از تهدیدهای پیش‌روی صنایع مختلف به‌خصوص صنعت پالایشگاهی در انتهای سال‌جاری رکود جهانی است که می‌تواند در چرخه بعدی بازار با کاهش تقاضا و افت قیمت مشتقات نفتی در بلندمدت وضعیت سودسازی این گروه را دچار چالش کند. نکته آخر اینکه باید به نرخ دلار نیمایی به‌عنوان یکی از مبانی اصلی محاسبات سودسازی شرکت‌های پالایشی اشاره کنیم که البته نگرانی چندانی در خصوص آن مشاهده نمی‌شود و حتی اخبار قطعی و مثبت برجامی نیز به‌طور موقت می‌تواند موجب میزان اندکی افت برای آن شود. بنابراین با توجه به شرایط تورمی اقتصاد ایران چشم‌انداز آن کماکان در بلندمدت صعودی است. گروه پالایشی که در ابتدای ورود خود به بورس با چالش جدی سودسازی روبه‌رو بود، به‌مرور خود را به‌عنوان یکی از گروه‌های پرتقاضا و نسبتا کم‌ریسک بازار تثبیت کرد و همچنان می‌تواند در دوره‌های مختلف که کرک‌اسپرد آن رشد باثباتی را تجربه می‌کند، مورد بررسی سهامداران حرفه‌ای و حتی تازه‌وارد بازار قرار گیرد.
منبع: دنیای اقتصاد
