به گزارش نبض بورس، با ورود سهامداران عدالت و استقبال مردم از سرمایه‌گذاری در بورس ، این بازار از بازار حاشیه ای و کوچک به بازار بزرگ و مردمی تبدیل شده و اکنون 70 درصد مردم معادل 58 میلیون ایرانی در بورس حضور دارند.
از آنجا که عمده مردم با سرمایه‌های اندک وارد بورس شده‌اند،برای ماندگاری در این بازار باید سود سهام آنها به صورت متمرکز و از طریق شماره شبا بانکی که در سجام اعلام شده واریز شود تا حقی از کسی ضایع نشود.
البته طبق قانون تجارت شرکتهای بورسی و فرابورسی اختیار دارند، مجمع عمومی خود را برای برسی صورتهای مالی سال گذشته، تا پایان تیرماه هر سال برگزار کنند و در صورت تصویب سود در مجمع،می‌توانند حداکثر تا 8 ماه بعد یعنی پایان اسفند این سود را به حساب ذینفعان و سهامداران حقیقی و حقوقی واریز کند،اما در مورد نحوه واریز سود چیزی نگفته است. البته آئین نامه سازمان بورس برای ناشران بورسی می‌گوید که ناشران از طریق سامانه سجام سود خود را واریز کنند، اما سامانه سجام تازه دو سه سال راه افتاده و برخی سهامداران قدیمی و نیز ناشران یا شرکتها هم هنوز سجامی نشده‌اند، لذا الزامی وجود ندارد،اما با توجه به حضور 70 درصد مردم در بورس و وجود بیش از 37 میلیون کد بورسی و نیز با توجه به شرایط کرونایی و لزوم کاهش ترددها در بانک، از نظر بهداشتی و نیز پرهیز از مراحل پیچیده اداری، بهتر است شرکتها از طریق سجام سود خود را واریز کنند.
همچنین سازمان بورس باید قوانین بازار سرمایه را متناسب شرایط جدید به نفع سهامداران خرد و برای حفظ حقوق آنها تغییر دهد و تشویق‌هایی برای سهامداران قدیمی و ناشران برای سجامی شدن فراهم کند تا سود سهامداران به موقع از طریق سجام و به شکل متمرکز واریز شود و حق‌الناسی به گردن مدیران عامل شرکتهای بورسی نماند.
شرکتهای سرمایه‌پذیر برای این که از مراحل پیچیده اداری واریز سود سهامداران خرد و پراکنده رها شوند،بهتر است سودهای مصوب شده را به صورت متمرکز از طریق سجام واریز کنند تا حق کسی ضایع نشود و کارها به آسانی صورت گیرد.
بهانه‌تراشی‌های رئیس سازمان بورس برای غیرسجامی ماندن شرکتهای بورسی، پایان ندارد. مجید عشقی که چندی پیش واریز سود سهامداران از طریق سامانه سجام را غیرالزامی دانسته بود، در جدیدترین اظهارات خود، تقصیر را بر گردن سهامداران انداخته و عدم احراز هویت تعدادی از آنها در سامانه مذکور را علت غیرسجامی ماندن برخی از شرکتهای بورسی دانسته است.
موضوع سامانه سجام و فرار برخی از شرکتهای بازار سرمایه از واریز سود سهامداران به وسیله این سامانه، مسئله‌ای است که در هفته‌های اخیر بارها و بارها توسط رسانه‌های مختلف به آن پرداخته شده است. موضوعی که مرتبط با مسئله‌ی کلان حقوق سهامداران خرد بوده و پرداختن به آن، یک مطالبه‌ی اساسی از میان مطالبات متعدد این سهامداران است.
خلاصه ماجرا این است که پیش از سال 1399 سود سالانه سهامداران از طرق زمان‌بری همچون ارجاع به شعب بانکی مشخص، پرداخت می‌شد. از سوی دیگر مبلغ سود هر یک از سهامداران در اکثر مواقع بسیار اندک بوده و به همین دلیل ۸۵ تا ۹۰ درصد سهامداران خرد، عطای این سود را به لقایش بخشیده و از دریافت آن صرف نظر می‌کردند و بدین صورت این مبلغ در حساب بانکی شرکتها باقی می‌ماند.
مبلغ سود سالانه اگرچه برای اکثر سهامدار مبلغ اندکی است، اما مجموع آن مبلغ قابل توجهی می‌شود که شرکتهای بورسی از ماندن آن در حساب‌شان منتفع می‌شدند. اما در سال ۹۹ شرکتهای بورسی موظف شدند سود سالانه سهامداران را به طور متمرکز و از طریق سامانه سجام واریز کنند. بدین شکل، سود سهامداران به طور مستقیم به حساب آنها واریز شده و دیگر مبلغ بسیاری کمی از پول مرتبط با سود سالانه سهامداران در حساب شرکتها باقی می‌ماند.
با توجه به از بین رفتن منفعت قبلی شرکتهای بورسی، از همان ابتدا پیش‌بینی می‌شد که این شرکتها در برابر واریز سود سهامداران از طریق سامانه سجام مقاومت کنند. در عمل نیز این پیش بینی اتفاق افتاده و تاکنون بیش از ۵۰ درصد این شرکتها قانون را زیر پا گذاشته و سهامداران خود را برای گرفتن سودشان به بانک ارجاع می‌دهند.
در چنین شرایطی که انتظار می‌رود نهادهای ناظر و متولیان امر، با انجام اقدامات انضباطی و برخوردهای لازم با شرکتهای متخلف، آنها را وادار به تبعیت از قانون نمایند، رییس سازمان بورس در روزهای اخیر، طی اظهاراتی، سهامداران را مقصر غیرسجامی ماندن برخی از شرکتهای بورسی دانسته و در این باره گفت: با توجه به اینکه سامانه سجام امسال تکمیل می‌شود، هنوز بسیاری از سهامداران اطلاعات خود را وارد سامانه نکرده‌اند و ما بدون احراز هویت نمی‌توانیم سود سهام شرکتها را به حساب آنها واریز کنیم.
این اظهارات از سوی رئیس سازمان بورس در حالی مطرح می‌شود که واریز سود از طریق سامانه سجام، منافاتی با عدم احراز هویت تعدادی از سهامداران در سامانه مذکور ندارد. زیرا شرکتهای بورسی می‌توانند سود تقسیمی را برای سهامدارانی که در سامانه سجام احراز هویت شده‌اند، از طریق سامانه مذکور واریز کرده و برای موارد اندکی که احراز هویت آنها هنوز انجام نشده است، طرق دیگری جهت دریافت سود تعبیه کنند.
در حال حاضر ۲۱۸ شرکت سجامی شده بازار سرمایه نیز از همین روش استفاده کرده و سهامدارانی که در سامانه سجام احراز هویت شده‌اند، سودشان را از طریق سامانه مذکور دریافت کرده و مابقی سهامداران از طرق دیگری همچون مراجعه به بانک به سودشان دست پیدا می‌کنند.
علاوه بر آن ثبت نام در سامانه سجام بسیار راحت‌تر از مراجعه حضوری به بانک‌های متعدد جهت افتتاح حساب و دریافت سود است. به همین دلیل چنانچه شرکتهای بورسی دریافت سود را تنها منوط به ثبت نام در سامانه سجام نیز نمایند، با استقبال بهتری نسبت به دیگر روش‌های دریافت سود مواجه خواهند شد.
از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد که عموم سهامداران حاضر در بازار سرمایه اقدام به ثبت نام و احراز هویت در سامانه سجام کرده‌اند. مطابق با گزارش آماری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در مهر 1400، تعداد کل کدهای فعال بازار سرمایه 37 میلیون است که از این تعداد 32 میلیون و 800 هزار نفر احراز هویت شده‌اند. بنابراین اکثر سهامداران احراز هویت شده‌اند و تعداد باقی مانده در صورت عدم احراز هویت، از روش‌های دیگر سود سالانه‌ی خود را دریافت می‌کنند.
همانطور که مشاهده می‌کنید اظهارات اخیر رئیس سازمان بورس بیشتر بهانه تراشی برای شرکتهای بورسی بوده و مبنای قانونی و عملی ندارد. البته این نخستین باری نیست که عشقی اظهاراتی از این دست را مطرح می‌کند. پیش از این نیز وی به طور کلی الزامی بودن واریز سود سهامداران از طریق سامانه سجام را منکر شده بود که در ادامه بار دیگر به ماجرای مطرح شدن این ادعا توسط رئیس سازمان بورس اشاره خواهد شد.
قانون‌گریزی گسترده شرکتهای بازار سرمایه در مورد عدم واریز سود سهامداران از طریق سامانه سجام، منجر به ورود کمیسیون اصل نود مجلس به ماجرا شده و در جلسه‌ای که در 9 آبان ماه سال جاری با حضور حجت‌الاسلام حسن شجاعی، ریاست این کمیسیون و عشقی، رئیس سازمان بورس برگزار شد، مقرر شد تا سازمان بورس، تمهیدات لازم برای واریز سود تمام سهامداران از طریق سامانه سجام را طی مدت زمان دو ماه فراهم نماید. وعده‌ای که ابتدا توسط رئیس سازمان بورس تکذیب شد.
عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، تنها یک روز بعد از جلسه با رئیس کمیسیون اصل نود مجلس ضمن تکذیب وعده‌ی دو ماهه قبلی، به طور کلی الزام شرکتهای بورسی به واریز سود از سامانه سجام را منکر شده و در این باره گفت: اگر واریز سود بخواهد منسجم باشد، الزام قانونی می‌خواهد، فعلاً سازمان بورس در قوانین خود به صورت اختیاری شرکتها را تشویق کرده که به صورت متمرکز سود سهامداران را واریز کنند.
این سخنان رئیس سازمان بورس که صراحتا با دستورالعمل‌های انضباطی این سازمان مغایرت دارد، با واکنش‌های منفی متعددی روبه شد و چندی بعد عشقی ضمن اصلاح اظهارات پیشین خود گفت: پیرو مذاکراتی که در جلسه با رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی صورت گرفت، توزیع سود نقدی شرکتها از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) با اولویت بالا در دستور کار قرار گرفته است. پیرو همین موضوع در آینده نزدیک مشکلات توزیع سود شرکت های بورسی از طریق سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) به طور کامل مرتفع خواهد شد.
پس از این سخنان رئیس سازمان بورس، فعالان بازار سرمایه امیدوار بودند تا بعد از این دو ماه، وعده‌ی عشقی عملی شده و پرداخت سود سالانه سهامداران از طریق سامانه سجام، مرهمی هر چند اندک بر آلام متعدد سهامداران خرد خواهد شد. اما سخنان اخیر ریاست سازمان بورس، ابهامات و گمانه‌زنی‌ها در مورد انفعال این سازمان نسبت به عملیاتی کردن وعده‌ی خود را تقویت کرده است.
چیزی تا پایان مهلت دو ماهه برای ساماندهی به بازار سرمایه و واریز سود سهامداران از طریق سامانه سجام باقی نمانده است و شایسته است تا رئیس سازمان بورس در عوض بیان اظهارات نامعتبر(مانند آنچه در این نگارش مطرح شد) تمام تلاش خود را برای عملیاتی کردن وعده‌ی خود به کار ببندد.
منبع: فارس
