آیا نرخ دلار از افغانستان می‌آید؟
به گزارش نبض بورس، روز گذشته ۸ مهر ۱۴۰۴، اینترنت افغانستان به علت حمله احتمالی آمریکا به پایگاه بگرام قطع شد. همزمان با قطع اینترنت افغانستان، فعالیت کانال‌های تلگرامی که قیمت دلار بازار آزاد را اعلام می‌کردند نیز کاملا متوقف شد. این اتفاق باعث شد برخی شک و شبهات ایجاد شود که آیا نرخ دلار بازار آزاد که در کانال‌های تلگرامی اعلام یا حتی گاهی تعیین میشود، از افغانستان آب می‌خورد؟
کانال‌های متعددی در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند که در هر دقیقه یا حتی ثانیه قیمت دلار را اعلام می‌کنند. ادعای این کانال‌ها اعلام قیمت دلار در بازار تهران است، جایی که قیمت دلار در عرضه و تقاضای بازار کشف میشود. به همین دلیل طی سالیان اخیر این کانال‌ها اعضای زیادی جذب کرده‌اند و منبع اصلی مردم برای کشف قیمت دلار، کانال‌های تلگرامی شده‌اند. اما در طرف مقابل، برخی مسوولین از جمله محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی، نهاد متولی کنترل قیمت ارز در کشور، نه تنها نرخ ارز در بازار آزاد را به رسمیت نمی‌شناسد بلکه معتقد است این نرخ توسط ادمین‌های برخی کانال‌ها در کشور‌های دیگر از جمله آمریکا تعیین میشود.
همزمانی قطع شدن اینترنت افغانستان و فعالیت کانال‌های اعلام قیمت دلار، نوعی ابهام بزرگ به وجود آورد. ابهامی که آیا قیمت دلار آزاد در ایران، از افغانستان تعیین میشود؟ اما همزمانی این دوعامل، لزوما به این معنا نیست.
سناریو‌های دلار تلگرامی
طبق بررسی‌های فراز کارشناسان معتقد به دوسناریو برای قطع فعالیت کانال‌های مجازی نرخ ارز و قطع شدن اینترنت افغانستان هستند. سناریو اول شائبه مطرح شده را تایید می‌کند. آمریکا و کشور‌های غربی سالیانه به افغانستان بودجه‌ای در قالب کمک‌های بشردوستانه کمک می‌کنند. این کمک‌ها در برخی سال‌ها حتی به ۴ میلیارد دلار نیز رسیده است. طبق برخی منابع در سال ۲۰۲۳ کمک‌های بشردوستانه به افغانستان حدود ۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار بوده است.
ایران برای دور زدن تحریم‌ها و تامین دلار مورد نیاز، از بازار افغانستان استفاده می‌کند. عبارت «دلار هرات» نیز از اینجا ناشی میشود. در زمان‌هایی که هیجانات ارز و دلار در ایران بالا است، کارشناسان با استفاده از دلار هرات حباب دلار تهران را محاسبه می‌کنند. طبق این سناریو شاید بتوان گفت افرادی در افغانستان با توجه به قیمت دلار هرات، دلار ایران را در کانال‌ها اعلام قیمت می‌کنند. اما این سناریو از قوت زیادی برخوردار نیست.
در سناریو دوم که به واقعیت نزدیک‌تر است؛ افرادی که در بازار ارز ایران فعال هستند، اقدام به راه‌اندازی کانال‌هایی در شبکه‌های مجازی کرده‌اند تا قیمت دلار را اعلام کنند. منتها برای دور زدن مسائل امنیتی و حقوقی، سرور‌ها و زیرساخت خود را در افغانستان قرار دادند تا قیمت دلار توسط یک ادمین، که احتمالا ربات است، با آی‌پی افغانستان به کانال‌های تلگرامی ارسال شود. این کار باعث میشود نهاد‌های امنیتی نتوانند به پشت پرده واقعی کانال‌های تلگرامی دسترسی یابند. با این فناوری، فرد حاضر در بازار ایران قیمت دلار را به ربات مدنظر می‌دهد و ربات نیز آن را در کانال ارسال می‌کند. اما، چون از آی‌پی افغانستان ارسال شده است، این حدس ایجاد میشود که قیمت دلار تهران در افغانستان تعیین میشود. | اقتصاد 24
