اوراق بدهی

اوراق بدهی چیست؟

شرکت های بزرگ برای تامین سرمایه مورد نیاز خود نیاز به تامین مالی از طریق جذب سرمایه دارند از طرفی بانک ها توانایی پرداخت وام های کلان را ندارند از اینرو یکی از روش های تامین مالی شرکت ها برای جذب سرمایه انتشار اوراق بدهی می باشد.

اوراق بدهی از یک سو تامین کننده بودجه لازم برای پیاده‌سازی طرح‌های شرکت‌ها و نهادها است و از سوی دیگر روشی برای کاهش ریسک سرمایه گذاری و ایمن کردن پرتفوی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه است. از آنجا که اوراق بدهی نظیر انواع اوراق مشارکت، اوراق خزانه اسلامی و … دارای سود ثابت است، می تواند ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش دهد.

مشخصات اوراق بدهی

• تاریخ سررسید: پایان‌ دوره اوراق بدهی همان تاریخ سررسید است. در این تاریخ دارندگان اوراق، ارزش اسمی آن‌ها را دریافت می‌کنند.
• ارزش اسمی: ارزش اسمی برابر است با اصل مبلغ اوراق. در تاریخ سررسید این مبلغ توسط ناشر به خریدار بازپرداخت می‌شود.
• نرخ سود اسمی: نرخ بهره‌ای است که به صورت دوره‌ای و تا پیش از سررسید، به دارنده اوراق پرداخت می‌شود.
• قیمت فروش: اگر دارنده اوراق تمایلی به نگهداری آن‌ها تا پایان سررسید نداشته باشد، می‌تواند آن‌ها را طی جلسات معاملاتی در بازار بورس و به قیمت روز بازار به فروش برساند.
• نرخ سود تا سررسید: اگر اوراق بدهی در همان روز انتشار خریداری شوند، نرخ سود اسمی خواهند داشت. اما اگر فردی پس از گذشت زمان و در جلسات معاملاتی بورس، این اوراق را به قیمت روز بازار خریداری کرده باشد و تا زمان سررسید نزد خود نگاه دارد، آن‌گاه نرخ سود تا سررسید محاسبه خواهد شد.

انواع اوراق بدهی کدامند؟

این اوراق توسط ناشر که می‌تواند یک شخصیت نهادی، شرکتی، حقوقی و یا دولتی باشد، انتشار پیدا می‌کند. بر همین اساس هم این اوراق به سه دسته دولتی، شرکتی و شهرداری‌ها تقسیم می‌شود. البته‌ در بازار سرمایه ایران این دسته‌بندی کمی متفاوت است.

اوراق قرضه

اوراق قرضه را معمولا بر اساس مواردی نظیر نرخ بهره، سررسید، ماهیت وام‌گیرنده، میزان انتشار، نوع وثیقه، شدت قابلیت تبدیل و تسعیر(نوسانات)، نوع وابستگی وام‌گیرنده یا بدهی، هدف انتشار و نوع پولی که اوراق با آن انتشار می‌‌‌یابد، دسته بندی می کنند. اوراق قرضه بر اساس نرخ بهره به دو دسته تقسیم می شود.

1. اوراق قرضه با نرخ بهره‌ ثابت: این اوراق شامل اوراق قرضه رهنی، اوراق قرضه تضمین شده، اوراق قرضه قابل تبدیل، اوراق قرضه درآمدی و … می باشد.
2. اوراق قرضه با نرخ بهره شناور: در این نوع اوراق، نرخ بهره در هر دوره که معمولا سه ماه است، تغییر می یابد.

معمولا سرمایه گذاری در اوراق قرضه یک شرکت داری ریسک کمتری نسبت به سرمایه گذاری در سهام همان شرکت دارد.

اوراق صکوک

این اوراق شامل اوراق اجاره، اوراق مرابحه و اوراق مضاربه می باشد.

اوراق اجاره مهمترین اوراق صکوک می باشد که دارنده اين اوراق به ‌صورت مشترك، مالکيت بخشی از دارایی را برعهده دارد که منافع حاصل از آن بر اساس قرارداد اجاره به مصرف ‌کننده یا بانی واگذار مي‌گردد. مدت قرارداد اجاره نیز مشخص می باشد.

اوراق مرابحه، بیعی است که فروشنده قیمت تمام‌شده­ کالا اعم از قیمت خرید، هزینه‌های حمل‌ونقل، نگهداری و سایر هزینه‌های مربوطه را به اطلاع مشتری می­رساند و در مرحله بعد تقاضای مبلغ یا درصدی اضافی به‌عنوان سود می‌کند.

اوراق مضاربه، شخصی مالی را به دیگری بدهد و در ازای آن تقاضای سود کند. این قرداد در قالب تجارت شکل می گیرد.

اوراق مشارکت

این اوراق به دو صورت ساده و مرکب وجود دارد.

اوراق مشارکت ساده، پس از انتشار تغییر نمی کند و در پایان قرداد طرفین می توانند اصل سرمایه و سود خود را دریافت کنند.

اوراق مشارکت مرکب که خود شامل دو قسمت می باشد.

اوراق مشارکت قابل تعویض با سهام که در پایان قرداد با سهام شرکت های بورسی تعویض می شود.

اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام، این اوراق می تواند در زمان پایان قرداد یا زمان افزایش سرمایه به سهام شرکت مبدل گردد.

گواهی سپرده

گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری عام: سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذار عام سپرده‌ای است که نزد بانک با سررسید مشخص افتتاح شده و بانک در ازای آن اقدام به صدور گواهی به همین نام می‌نماید. این گواهی بانام یا بی‌نام است و شرایط عمده قرارداد سپرده‌گذاری در آن ذکر می‌گردد.

گواهی سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص: سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص به سپرده‌هایی اطلاق می‌گردد که بانک برای تجهیز منابع و تأمین مالی طرح‌های جدید تولیدی، ساختمانی، خدماتی و نیز توسعه و تکمیل طرح‌های سودآور موجود با سررسید مشخص افتتاح می‌نماید و این اوراق را در ازاء افتتاح سپرده مدت‌دار ویژه سرمایه‌گذاری خاص صادر می‌نماید.

عوامل موثر در خرید اوراق بدهی

1. نرخ سود سالیانه: مبنای خریدوفروش اوراق بدهی سود معادل سالیانه (YTM) در زمان خرید است.
2. اصل تنزیل: اصل تنزیل بر مبنای منطق ارزش زمانی پول استوار هست. چون ارزش پول به مرور زمان کاهش می یابد.
3. ریسک نکول: ریسک نکول اوراق به معنای آن است که منتشرکننده اوراق نتواند در زمان سررسید، اصل پول و سود شما را بازگرداند. در این قسمت مهمترین نکته حائز اهمیت ناشر اوراق می باشد به ظور مثال اگر شرکتی ناشر اوراق باشد امکان ورشکستگی آن وجود دارد اما اگر ناشر دولت باشد در هر شرایطی بدهی خود را پرداخت می کند پس ریسک نکول اوراقی که دولت منتشر می کند صفر می باشد.
4. ریسک نقدشوندگی: این ریسک توانایی مالکان اوراق را برای فروش اوراق خود بررسی می کند اگر تقاضا برای خرید و فروش اوراق بالا باشد این ریسک کتهش می باشد.