بازار SME (بازار نوآفرین)

بازار SME(بازار نوآفرین)

1) مقدمه‌ای بر بازار SME(بازار نوآفرین)

2) تعریف و مفهوم SME در ادبیات جهانی و ایران؟

3) ساختار بازار SME در فرابورس ایران و شرایط پذیرش شرکت‌ها

4) مزایا و چالش‌های فعالیت شرکت‌ها در بازار SME (نوآفرین)

5) شرایط و مراحل پذیرش شرکت‌ها در بازار SME

6) نقش بازار SME در توسعه کارآفرینی و نوآوری

7) تفاوت بازار SME با سایر بازارهای فرابورس ایران

8) نقش فرابورس ایران در توسعه بازار نوآفرین (SME)

9) چشم‌انداز آینده بازار SME در ایران

10) نتیجه‌گیری کلی

1- مقدمه‌ای بر بازار SME (بازار نوآفرین)

در دنیای امروز، بنگاه‌های کوچک و متوسط که با نام اختصاری SME شناخته می‌شوند، نقش بسیار مهمی در رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال، توسعه نوآوری و پویایی بازارها ایفا می‌کنند. SME مخفف عبارت Small and Medium Enterprises است:

    Small به معنای کوچک

    Medium به معنای متوسط

    Enterprises به معنای بنگاه‌ها یا شرکت‌ها

این نوع بنگاه‌ها معمولاً از نظر تعداد کارکنان، میزان دارایی و گردش مالی، در مقایسه با شرکت‌های بزرگ، در مقیاس کوچکتری قرار دارند. با این حال، انعطاف‌پذیری، توان نوآوری و قابلیت رشد سریع، از ویژگی‌های برجسته آن‌هاست.

در بسیاری از کشورها، SMEs ستون فقرات اقتصاد محسوب می‌شوند. اما یکی از چالش‌های مهمی که این شرکت‌ها با آن روبه‌رو هستند، محدودیت در دسترسی به منابع مالی کافی برای رشد و توسعه کسب‌وکار است. در پاسخ به این نیاز، بسیاری از بازارهای سرمایه در دنیا اقدام به طراحی بازارهای مالی اختصاصی برای SMEها کرده‌اند.

در ایران نیز با هدف حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط، بازار نوآفرین یا بازار SME در فرابورس ایران راه‌اندازی شده است. این بازار با شرایط ساده‌تر برای پذیرش شرکت‌ها، کمک می‌کند تا بنگاه‌های کوچک و متوسط بتوانند وارد فضای بازار سرمایه شوند، به منابع مالی جدید دسترسی پیدا کنند و در مسیر رشد و شفافیت قدم بردارند.

در بازار نوآفرین، فرآیندهای پذیرش و افشای اطلاعات متناسب با ظرفیت‌ها و ویژگی‌های SMEها طراحی شده و رویکرد حمایتی نسبت به شرکت‌های دانش‌بنیان و نوپا در دستور کار قرار گرفته است.

در ادامه، به بررسی دقیق‌تر مفهوم SME، ویژگی‌های بازار نوآفرین، مزایا، چالش‌ها و شرایط ورود شرکت‌ها به این بازار خواهیم پرداخت.

2- تعریف و مفهوم SME در ادبیات جهانی و ایران؟

 تعریف و مفهوم SME در ادبیات جهانی و ایران

بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME)، در نظام‌های اقتصادی جهان تعاریف گوناگونی دارند که بسته به شاخص‌هایی مانند تعداد کارکنان، میزان دارایی، درآمد سالانه یا گردش مالی، متفاوت است. با این حال، همه تعاریف حول محور بنگاه‌هایی می‌چرخند که از نظر اندازه، در مقایسه با شرکت‌های بزرگ، ساختاری ساده‌تر و منابع محدودتری دارند.

در ادامه، به برخی از مهم‌ترین تعاریف بین‌المللی و داخلی اشاره می‌شود:

۱. تعریف جهانی SME:

در ادبیات اقتصادی جهان، تعریف مشخص و یکسانی برای SME وجود ندارد، اما سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی هر یک تعریف مخصوص به خود را ارائه داده‌اند:

    اتحادیه اروپا:

    شرکت‌های کوچک و متوسط را به این صورت طبقه‌بندی می‌کند:

 شرکت‌های خرد: کمتر از ۱۰ نفر کارکن

 شرکت‌های کوچک: کمتر از ۵۰ نفر کارکن

 شرکت‌های متوسط: کمتر از ۲۵۰ نفر کارکن

        همچنین محدودیت‌هایی از نظر گردش مالی و ترازنامه سالانه نیز در این تعاریف لحاظ می‌شود.

    بانک جهانی:

    معمولاً بنگاه‌هایی با کمتر از ۳۰۰ نفر کارکن و درآمد سالانه کمتر از ۱۵ میلیون دلار را SME محسوب می‌کند.

    سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO):

    به تناسب شرایط اقتصادی هر کشور، تعریف انعطاف‌پذیری ارائه می‌دهد و بیشتر بر تعداد کارکنان و سهم بازار توجه دارد.

۲. تعریف SME در ایران:

در ایران نیز تعاریف مختلفی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط ارائه شده است که متناسب با سیاست‌های اقتصادی، نهادی و قانونی تغییر کرده است. مهم‌ترین شاخص‌های مورد توجه در ایران عبارت‌اند از:

    تعداد کارکنان:

    به‌طور کلی، بنگاه‌های با کمتر از ۵۰ نفر کارکن به عنوان بنگاه‌های کوچک، و بنگاه‌های با تعداد کارکن بین ۵۰ تا ۱۵۰ نفر به‌عنوان بنگاه‌های متوسط شناخته می‌شوند.

    میزان سرمایه‌گذاری و فروش:

    در برخی آیین‌نامه‌ها، شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری ثابت آن‌ها کمتر از ۵ میلیارد تومان باشد یا فروش سالانه‌ای در محدوده‌ای مشخص داشته باشند، SME محسوب می‌شوند.

    نوع فعالیت:

    شرکت‌های فعال در حوزه‌های نوآوری، فناوری، دانش‌بنیان و کارآفرینی معمولاً در دسته‌بندی SMEها با حمایت بیشتری مواجه می‌شوند.

در کل میتوان گفت تعریف SME با توجه به ویژگی‌های اقتصادی هر کشور متفاوت است، اما وجه اشتراک همه تعاریف، تمرکز بر اندازه محدود شرکت، تعداد نیروی انسانی کمتر، و ساختار ساده‌تر آن‌ها نسبت به بنگاه‌های بزرگ است. در ایران، توجه به SMEها در سال‌های اخیر افزایش یافته و بازار نوآفرین در فرابورس، یکی از ابزارهای مهم در جهت حمایت و رشد این دسته از شرکت‌ها به شمار می‌آید.

3- ساختار بازار SME در فرابورس ایران و شرایط پذیرش شرکت‌ها

بازار SME در فرابورس ایران با هدف تأمین مالی و توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط طراحی شده است. این بازار، بستری مناسب برای شرکت‌هایی فراهم می‌کند که به‌دلیل محدودیت‌های قانونی، ساختاری یا مالی، امکان حضور در بازارهای بزرگ‌تر مانند بازار اول یا دوم فرابورس و یا بورس اوراق بهادار تهران را ندارند.

 ساختار بازار SME در فرابورس ایران

بازار SME بخشی از فرابورس ایران است که با قوانین و الزامات ساده‌تری نسبت به سایر بازارها فعالیت می‌کند. در این بازار، تأکید اصلی بر حمایت از کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک و متوسط است. به همین دلیل، فرآیندهای پذیرش، افشای اطلاعات و الزامات حسابرسی با انعطاف‌پذیری بیشتری تعریف شده‌اند.

ویژگی‌های اصلی ساختار بازار SME:

 حداقل سرمایه ثبت شده پایین‌تر نسبت به سایر بازارها

 الزامات ساده‌تر برای افشای اطلاعات

 تسهیل در فرآیند پذیرش و ورود به بازار

 امکان استفاده از ابزارهای نوین تأمین مالی

 استفاده از بازارگردان برای حفظ نقدشوندگی

 شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازار SME:

برای پذیرش در بازار SME، شرکت‌ها باید شرایط زیر را تا حد قابل قبولی داشته باشند:

 نوع شرکت: شرکت سهامی عام یا در شرف تبدیل به سهامی عام

 سابقه فعالیت: حداقل یک سال سابقه فعالیت عملیاتی

 گزارش‌های مالی: ارائه صورت‌های مالی حسابرسی‌شده

 نداشتن بدهی معوق: عدم وجود بدهی‌های مالیاتی یا بانکی معوق

 برنامه رشد: ارائه چشم‌انداز و برنامه توسعه فعالیت‌های آتی

این شرایط نسبت به سایر بازارها ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر هستند تا ورود شرکت‌های کوچک و متوسط به بازار سرمایه تسهیل شود.

جمع‌بندی:

بازار SME فرصتی ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط فراهم کرده است تا با ورود به بازار سرمایه، ضمن جذب سرمایه، اعتبار بیشتری نزد سرمایه‌گذاران و بانک‌ها پیدا کنند. ساختار منعطف این بازار باعث شده تا بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور به حضور در این بستر علاقه‌مند شوند.

4- مزایا و چالش‌های فعالیت شرکت‌ها در بازار SME (نوآفرین)

 مزایا:

دسترسی به منابع مالی:

یکی از بزرگ‌ترین مزایای بازار SME برای شرکت‌ها، دسترسی آسان‌تر به منابع مالی است. شرکت‌های کوچک و متوسط که معمولاً در جذب سرمایه از منابع سنتی مانند بانک‌ها با مشکل مواجه هستند، می‌توانند از طریق بازار نوآفرین سرمایه جذب کنند. این بازار بستری فراهم می‌کند تا شرکت‌ها بتوانند سهام خود را عرضه کرده و به سرمایه‌گذاران دسترسی پیدا کنند.

    رشد و توسعه کسب‌وکار:

    ورود به بازار SME به شرکت‌های کوچک این امکان را می‌دهد که در فضای رقابتی رشد کنند. علاوه بر این، این شرکت‌ها می‌توانند با جذب سرمایه، فرآیندهای تولید، تحقیق و توسعه و بازاریابی خود را بهبود بخشند و به توسعه پایدار دست یابند.

    ارتقای اعتبار شرکت:

    پذیرش در بازار نوآفرین می‌تواند اعتبار شرکت‌ها را افزایش دهد. این بازار برای شرکت‌ها یک پلتفرم معتبر فراهم می‌کند تا بتوانند به طور رسمی در معرض دید سرمایه‌گذاران و مشتریان قرار گیرند و از آن‌ها اعتماد بیشتری جلب کنند

    افزایش شفافیت مالی:

    پذیرش در این بازار معمولاً به شفافیت مالی و مدیریتی شرکت‌ها می‌انجامد. شرکت‌ها ملزم به رعایت استانداردهای گزارش‌دهی و ارائه اطلاعات مالی به سرمایه‌گذاران هستند. این شفافیت موجب افزایش اعتماد عمومی به شرکت می‌شود.

    حمایت از نوآوری و اشتغال‌زایی:

    بازار SME بستری مناسب برای شرکت‌های نوآور و استارتاپ‌ها فراهم می‌کند تا ایده‌های جدید خود را به مرحله عملیاتی رسانده و به اشتغال‌زایی در جامعه کمک کنند.

 چالش‌ها:

    هزینه‌های مرتبط با پذیرش در بازار:

    برای ورود به بازار SME و پذیرش در آن، شرکت‌ها باید هزینه‌های مختلفی را متحمل شوند. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های مشاوره، ارزیابی‌های مالی، هزینه‌های ثبت و رعایت مقررات قانونی است. این موارد می‌تواند برای برخی از شرکت‌ها چالش‌برانگیز باشد.

    محدودیت‌های قانونی و مقرراتی:

    شرکت‌هایی که وارد بازار نوآفرین می‌شوند باید به مقررات و قوانین خاصی پایبند باشند. این قوانین می‌توانند محدودیت‌هایی ایجاد کنند که برای برخی از شرکت‌ها به ویژه در مراحل اولیه رشد، چالش‌ساز باشد.

    ریسک‌های مالی و بازار:

    بازار SME به‌طورکلی ریسک‌های بیشتری دارد. بسیاری از این شرکت‌ها در مراحل اولیه رشد هستند و ممکن است با مشکلات مالی یا مدیریتی مواجه شوند. نوسانات بازار می‌تواند بر ارزش سهام این شرکت‌ها تأثیر بگذارد و باعث از دست رفتن سرمایه‌گذاران شود.

    محدودیت در نقدشوندگی:

    یکی از چالش‌های بازار SME این است که شرکت‌های کوچک و متوسط ممکن است نقدشوندگی کمتری نسبت به شرکت‌های بزرگ‌تر داشته باشند. این امر می‌تواند برای سرمایه‌گذاران که به دنبال نقد کردن سریع سرمایه خود هستند، مشکل‌ساز باشد.

    رقابت شدید:

    شرکت‌ها در بازار SME باید با سایر شرکت‌های کوچک و استارتاپ‌ها رقابت کنند. این رقابت ممکن است فشارهای مالی و مدیریتی را بر شرکت‌ها وارد کند و آنان را مجبور به اتخاذ استراتژی‌های ریسکی کند.

در کل میتوان گفت بازار SME به شرکت‌های کوچک و متوسط فرصتی برای رشد و توسعه می‌دهد، اما چالش‌هایی همچون هزینه‌های پذیرش، مقررات پیچیده و ریسک‌های مالی نیز وجود دارد. بنابراین، شرکت‌ها باید با دقت و تحلیل دقیق وارد این بازار شوند و به مزایای آن بهره‌برداری کنند.

5- شرایط و مراحل پذیرش شرکت‌ها در بازار SME

برای پذیرش شرکت‌ها در بازار SME (بازار نوآفرین) بورس اوراق بهادار تهران، شرایط و مراحل خاصی وجود دارد که شرکت‌ها باید از آن‌ها عبور کنند. این فرایند به منظور تضمین انطباق شرکت‌ها با الزامات بازار و اطمینان از شفافیت و سلامت معاملاتی انجام می‌شود.

۱. شرایط عمومی پذیرش

شرکت‌ها باید شرایط عمومی پذیرش در بازار SME را داشته باشند. این شرایط عبارتند از:

 ثبت شرکت: شرکت باید به ثبت رسیده و دارای شخصیت حقوقی مستقل باشد.

 تراز مالی مطلوب: شرکت باید دارای تراز مالی مناسب باشد که نشان‌دهنده توانایی مالی و قابلیت رشد آن است.

 فعالیت اقتصادی مشخص: فعالیت‌های اقتصادی شرکت باید شفاف و قابل‌تجزیه‌وتحلیل باشد و بازار هدف مشخصی داشته باشد.

 عدم وجود بدهی‌های معوق: شرکت نباید بدهی‌های معوق داشته باشد که توانایی پرداخت آن‌ها تهدیدی برای بقای شرکت باشد.

 ساختار مدیریتی شفاف: شرکت باید دارای ساختار مدیریتی مشخص و شفاف باشد که اطمینان دهد تصمیم‌گیری‌ها به‌طور صحیح انجام می‌شود.

۲. شرایط خاص برای شرکت‌های نوآور

شرکت‌هایی که به‌عنوان شرکت‌های نوآفرین یا نوآور در نظر گرفته می‌شوند، باید ویژگی‌های خاصی داشته باشند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

 نوآوری در محصول یا خدمات: شرکت باید محصول یا خدماتی نوآورانه ارائه دهد که قابلیت رقابت در بازار را داشته باشد.

 پتانسیل رشد بالا: شرکت باید پتانسیل رشد و توسعه بالایی داشته باشد، به‌ویژه در حوزه فناوری و ابتکارات جدید.

 آشنایی با فرآیندهای نوین تجاری: شرکت باید توانایی استفاده از روش‌های نوین تجاری و بازاریابی را داشته باشد.

۳. مراحل پذیرش

پذیرش شرکت‌ها در بازار SME شامل مراحل مختلفی است که در زیر آمده است:

 ثبت درخواست پذیرش: ابتدا، شرکت باید درخواست پذیرش خود را به بورس اوراق بهادار تهران ارائه دهد. این درخواست باید شامل مدارک مالی و مدیریتی شرکت باشد

 بررسی مدارک و شرایط: پس از ثبت درخواست، بورس اوراق بهادار تهران به بررسی شرایط و مدارک ارسالی شرکت پرداخته و اطمینان حاصل می‌کند که شرکت شرایط عمومی و خاص پذیرش را دارد.

 ارزیابی و مشاوره: در این مرحله، کارشناسان بورس به ارزیابی اطلاعات شرکت پرداخته و در صورت نیاز به مشاوره با شرکت و مشاوران مالی اقدام می‌کنند. این ارزیابی می‌تواند شامل تحلیل مالی، بررسی برنامه‌های توسعه‌ای شرکت و ارزیابی ریسک‌ها باشد.

 تصمیم‌گیری و اعلام پذیرش: در صورت تأیید شرایط و مدارک، بورس تصمیم به پذیرش شرکت می‌گیرد و شرکت به‌طور رسمی وارد بازار SME خواهد شد.

 موافقت و آغاز فعالیت: پس از پذیرش، شرکت می‌تواند فرآیندهای معاملاتی خود را در بازار SME آغاز کند و سهام خود را در این بازار به فروش برساند.

۴. مدارک مورد نیاز

شرکت‌ها برای پذیرش در بازار SME باید مجموعه‌ای از مدارک را ارائه دهند که شامل موارد زیر است:

 گزارش‌های مالی: گزارش‌های مالی شامل صورت‌های مالی سالانه و گزارش‌های حسابرسی شده از سال‌های گذشته.

 طرح تجاری و استراتژیک: شامل برنامه‌های رشد و استراتژی‌های تجاری شرکت برای آینده.

 اطلاعات مدیریتی: اطلاعات در مورد اعضای هیئت‌مدیره، مدیران ارشد و سابقه مدیریتی آنها.

 گزارش‌های تحقیقاتی: شامل تحقیقاتی که نشان‌دهنده نوآوری و پتانسیل رشد شرکت در بازار است.

۵. مزایا و معایب پذیرش در بازار SME

پذیرش شرکت‌ها در بازار SME مزایای خاصی دارد:

 دسترسی به منابع مالی: پذیرش در بازار SME به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از طریق فروش سهام خود به سرمایه‌گذاران منابع مالی جذب کنند.

 افزایش اعتبار: پذیرش در بورس می‌تواند اعتبار شرکت را در بازار افزایش دهد و باعث جذب مشتریان و شرکای تجاری جدید شود.

 شفافیت مالی و نظارت: بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر، موجب افزایش شفافیت مالی شرکت‌ها می‌شود.

اما معایبی نیز وجود دارد که شرکت‌ها باید در نظر بگیرند:

o هزینه‌های پذیرش و نگهداری: هزینه‌های پذیرش در بورس، هزینه‌های قانونی، حسابرسی و گزارش‌دهی سالانه می‌تواند سنگین باشد.

o فشار بازار: شرکت‌هایی که وارد بازار بورس می‌شوند، تحت فشار نظارت و ارزیابی مستمر از سوی سرمایه‌گذاران و رسانه‌ها قرار می‌گیرند.

در نتیجه پذیرش در بازار SME بورس اوراق بهادار تهران، برای بسیاری از شرکت‌های نوآور و در حال رشد، فرصتی است که می‌تواند به آن‌ها در جذب منابع مالی و گسترش فعالیت‌هایشان کمک کند. شرکت‌ها باید با توجه به شرایط و مراحل پذیرش، آمادگی لازم را برای ورود به این بازار داشته باشند و از مزایا و معایب آن آگاهی کامل داشته باشند.

6- نقش بازار SME در توسعه کارآفرینی و نوآوری

بازار SME (Small and Medium Enterprises) به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی هر کشور، نقش بسیار مهمی در تقویت کارآفرینی و نوآوری ایفا می‌کند. این بازار با فراهم کردن بستر مناسب برای رشد و پیشرفت بنگاه‌های کوچک و متوسط، امکان دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی را برای کشورها فراهم می‌کند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین نقش‌های بازار SME در توسعه کارآفرینی و نوآوری شرح داده شده است:

 ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نرخ بیکاری

    یکی از مهم‌ترین تأثیرات بازار SME در توسعه کارآفرینی، ایجاد فرصت‌های شغلی برای افراد مختلف است. بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند به عنوان کارفرمایان جدید، در جهت کاهش نرخ بیکاری و ارتقاء سطح اشتغال در جامعه عمل کنند. با توجه به اینکه این بنگاه‌ها به‌طور مستقیم با نیازهای محلی و منطقه‌ای ارتباط دارند، می‌توانند شغل‌هایی متناسب با نیازهای محلی ایجاد کنند و از این طریق، به توسعه پایدار اشتغال کمک کنند.

 تقویت نوآوری و پیشرفت فناوری

    بنگاه‌های کوچک و متوسط از جمله مهم‌ترین مراکز نوآوری در هر کشور هستند. بسیاری از ایده‌های نوآورانه در این بنگاه‌ها شکل می‌گیرد و پس از آن، از طریق تحقیق و توسعه، به محصولات و خدمات جدید تبدیل می‌شود. این بنگاه‌ها به‌دلیل سایز کوچک‌تر و ساختار منعطف‌تر، قابلیت سازگاری با تغییرات سریع بازار و فناوری‌های جدید را دارند و می‌توانند نوآوری‌های فناورانه و مدرن را در دسترس عموم قرار دهند.

 تقویت رقابت‌پذیری بازار

    ورود بنگاه‌های کوچک و متوسط به بازار باعث تقویت رقابت و کاهش انحصار در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود. این رقابت به نفع مصرف‌کنندگان است چرا که موجب کاهش قیمت‌ها، افزایش کیفیت محصولات و خدمات و همچنین تنوع بیشتر در بازار می‌شود. از سوی دیگر، رقابت بین این بنگاه‌ها باعث می‌شود که آن‌ها دائماً به دنبال بهبود عملکرد و بهره‌وری خود باشند و همین امر موجب افزایش نوآوری و ایجاد فرصت‌های جدید می‌شود.

 پشتیبانی از کارآفرینی اجتماعی

    بنگاه‌های کوچک و متوسط علاوه بر اینکه فرصت‌های شغلی را ایجاد می‌کنند، در بخش‌های مختلف اجتماعی نیز اثرگذار هستند. بسیاری از این بنگاه‌ها در حوزه‌های اقتصادی نظیر کشاورزی، صنایع دستی، تولید محصولات محلی و همچنین بخش‌های دیگر اجتماعی فعالیت می‌کنند. بنابراین، این بنگاه‌ها به‌طور مستقیم در بهبود کیفیت زندگی جوامع محلی، حفظ منابع طبیعی و ارتقاء سطح اجتماعی جوامع تأثیرگذارند.

 توسعه زیرساخت‌ها و حمایت‌های قانونی

    برای اینکه بازار SME بتواند به توسعه کارآفرینی و نوآوری کمک کند، باید زیرساخت‌های قانونی و مالی مناسبی ایجاد شود. این شامل ایجاد تسهیلات مالی ویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط، آموزش و مشاوره به کارآفرینان جدید، و همچنین فراهم کردن بسترهای قانونی مناسب برای حفاظت از حقوق این بنگاه‌ها می‌شود. حمایت‌های دولتی از بنگاه‌های کوچک و متوسط، در راستای تقویت نوآوری و ارتقاء کارآفرینی، نیازمند توجه ویژه به زیرساخت‌های مالی، فنی و قانونی است.

 تسهیل دسترسی به بازارهای جدید

    یکی دیگر از نقش‌های اساسی بازار SME در توسعه کارآفرینی، فراهم کردن فرصت‌های صادراتی برای این بنگاه‌ها است. از آنجایی که بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند محصولات و خدمات جدیدی ارائه دهند که به نیازهای خاص بازارهای بین‌المللی پاسخ می‌دهد، این بازار به آن‌ها این امکان را می‌دهد که وارد بازارهای جدید و جهانی شوند. این امر نه تنها موجب توسعه صادرات می‌شود، بلکه به توسعه نوآوری در محصول و خدمات نیز کمک می‌کند.

در کل میتوان گفت بازار SME با تقویت کارآفرینی و نوآوری، می‌تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا کند. این بازار با ایجاد شغل‌های جدید، تقویت رقابت، حمایت از نوآوری و ارائه فرصت‌های صادراتی، موجب رشد اقتصادی پایدار در کشورها می‌شود. از این رو، حمایت از بازار SME نه تنها به نفع بنگاه‌های کوچک و متوسط است، بلکه می‌تواند به تقویت و پیشرفت کل اقتصاد کشور نیز منجر شود.

7- تفاوت بازار SME با سایر بازارهای فرابورس ایران

بازار SME که به عنوان بازار شرکت‌های کوچک و متوسط شناخته می‌شود، یکی از بازارهای نوین و تخصصی زیرمجموعه فرابورس ایران است که با هدف حمایت از بنگاه‌های نوپا، کارآفرین، نوآور و دارای ظرفیت رشد بالا ایجاد شده است. این بازار، در کنار سایر بازارهای فرابورس مانند بازارهای اول، دوم، پایه و ابزارهای نوین مالی، دارای ویژگی‌ها، الزامات و ساختار خاص خود است. در این فصل، به بررسی تفاوت‌های کلیدی بازار SME با دیگر بازارهای فرابورس پرداخته می‌شود.

۱. هدف تأسیس و مخاطب اصلی بازار

    بازار SME:

    با هدف تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط، تسهیل فرآیند پذیرش آن‌ها در بازار سرمایه و افزایش شفافیت و رشد پایدار این نوع کسب‌وکارها طراحی شده است. تمرکز آن بیشتر بر شرکت‌های نوآفرین، نوپا، فناور و کارآفرین است.

    سایر بازارهای فرابورس:

    عمدتاً به شرکت‌هایی با سابقه فعالیت بیشتر، دارایی‌ها یا سرمایه بالاتر، و شرایط مالی تثبیت‌شده اختصاص دارند. برای مثال، بازار اول و دوم بیشتر شرکت‌های بزرگ‌تر و با عملکرد شفاف‌تر را می‌پذیرند.

۲. شرایط پذیرش شرکت‌ها

    بازار SME:

    شرایط پذیرش در این بازار ساده‌تر و تسهیل‌شده‌تر است. شرکت‌هایی که از نظر میزان سرمایه، سابقه فعالیت، سودآوری یا شفافیت به شرایط پذیرش در بازار اول یا دوم نمی‌رسند، می‌توانند با حداقل الزامات وارد این بازار شوند.

    سایر بازارها:

    شرکت‌ها باید الزامات سخت‌گیرانه‌تری از جمله حداقل سرمایه ثبت‌شده، سودآوری مستمر، عدم زیان انباشته، افشای اطلاعات مالی حسابرسی‌شده و موارد دیگر را رعایت کنند.

۳. میزان نظارت و افشای اطلاعات

    بازار SME:

    مقررات افشا برای این بازار ساده‌تر است تا بار مقرراتی بر دوش شرکت‌های کوچک و متوسط کاهش یابد. فرابورس در این بازار، نظارت تسهیل‌شده و متناسب‌سازی‌شده‌ای اعمال می‌کند.

    سایر بازارها:

    سطح بالاتری از نظارت و افشای اطلاعات مورد انتظار است. برای مثال، شرکت‌های بازار اول باید گزارش‌های مالی فصلی، گزارش تفسیری مدیریت و برنامه‌های آتی خود را به‌صورت منظم و کامل افشا کنند.

۴. دامنه نوسان و مکانیزم معاملاتی

    بازار SME:

    در این بازار، معاملات به‌صورت توافقی و در برخی موارد با دامنه نوسان محدودتر انجام می‌شود. همچنین، محدودیت‌هایی در حجم معاملات روزانه برای کاهش نوسانات شدید در نظر گرفته شده است.

    سایر بازارها:

    معاملات به‌صورت عادی و بر اساس دامنه نوسان تعریف‌شده (مثلاً ۵ درصد روزانه) انجام می‌گیرد و حجم و تعداد معاملات آزادتر است.

۵. ریسک‌های سرمایه‌گذاری

    بازار SME:

    به دلیل ماهیت شرکت‌های کوچک و نوپا، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار بالاتر است. این شرکت‌ها ممکن است در مراحل اولیه فعالیت یا توسعه خود باشند و هنوز به سودآوری نرسیده باشند. از این‌رو، سرمایه‌گذاری در این بازار برای سرمایه‌گذاران حرفه‌ای‌تر مناسب‌تر است.

    سایر بازارها:

    به دلیل شفافیت بیشتر و سابقه عملیاتی شرکت‌ها، معمولاً ریسک پایین‌تری دارند، هرچند هیچ بازار سرمایه‌ای خالی از ریسک نیست.

۶. مزایا برای شرکت‌های حاضر در بازار SME

 دسترسی به منابع مالی از طریق بازار سرمایه

 افزایش اعتبار برند و شهرت تجاری

 بهره‌مندی از حمایت‌های قانونی و مالیاتی خاص

 ارتقای شفافیت و ساختار مدیریتی

7. جمع‌بندی:

بازار SME با طراحی انعطاف‌پذیر و رویکرد حمایتی خود، بستر مناسبی برای ورود شرکت‌های کوچک و متوسط به بازار سرمایه فراهم کرده است. در مقایسه با سایر بازارهای فرابورس، این بازار شرایط پذیرش ساده‌تری دارد، نظارت متناسب‌سازی‌شده‌تری را دنبال می‌کند و با توجه به سطح متفاوت ریسک، ابزار مهمی برای حمایت از کارآفرینی، نوآوری و رشد بنگاه‌های نوپا به‌شمار می‌رود. این تفاوت‌ها موجب شده تا بازار SME به عنوان پلی بین بخش خصوصی فعال در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط و بازار سرمایه عمل کند.

8- نقش فرابورس ایران در توسعه بازار نوآفرین (SME)

فرابورس ایران به عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه کشور، همواره نقشی کلیدی در توسعه ابزارهای مالی نوین و گسترش دامنه تأمین مالی برای بخش‌های مختلف اقتصادی ایفا کرده است. در همین راستا، ایجاد بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) که از آن با عنوان بازار نوآفرین نیز یاد می‌شود، یکی از مهم‌ترین گام‌های فرابورس برای حمایت از بنگاه‌های نوپا، خلاق و دانش‌بنیان بوده است. در این فصل، نقش‌آفرینی فرابورس در توسعه این بازار تخصصی بررسی می‌شود.

۱. ایجاد زیرساخت قانونی و مقرراتی مناسب

فرابورس ایران با تدوین مقررات خاص برای پذیرش شرکت‌های کوچک و متوسط، شرایطی را فراهم کرده که ورود به بازار سرمایه برای این شرکت‌ها ساده‌تر، سریع‌تر و متناسب‌تر باشد. این مقررات شامل:

 حداقل الزامات پذیرش متناسب با ظرفیت SMEها

 انعطاف در افشای اطلاعات و نحوه گزارش‌دهی

 تسهیل فرآیند عرضه اولیه سهام (IPO)

این اقدامات باعث شده که شرکت‌هایی که پیش از این امکان ورود به بازار سرمایه را نداشتند، بتوانند از طریق بازار نوآفرین جذب منابع مالی کنند.

۲. کاهش هزینه تأمین مالی برای شرکت‌های نوآفرین

یکی از چالش‌های اساسی شرکت‌های نوپا و کوچک، دسترسی دشوار به منابع مالی و نرخ‌های بهره بالا در سیستم بانکی است. بازار SME با فراهم کردن بستر تأمین مالی از طریق بازار سرمایه، هزینه دسترسی به منابع مالی را کاهش داده و امکان جذب سرمایه‌گذار خصوصی یا نهادی را افزایش داده است.

۳. افزایش شفافیت و ساختار سازمانی در شرکت‌های نوپا

با ورود شرکت‌ها به بازار نوآفرین، آن‌ها ملزم به رعایت حداقلی از شفافیت، گزارش‌دهی مالی و ساختار سازمانی می‌شوند. این الزام‌ها ضمن ایجاد اعتماد برای سرمایه‌گذاران، باعث ارتقای بلوغ مدیریتی و رشد پایدار شرکت‌ها می‌شود. فرابورس از این طریق کمک کرده تا بسیاری از شرکت‌های نوپا از مرحله فعالیت سنتی عبور کرده و به بنگاه‌هایی شفاف و قابل اعتماد تبدیل شوند.

۴. ایجاد انگیزه برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور

فرابورس با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت اقتصاد، و دیگر نهادهای حمایتی، بستر تشویق و پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور را در بازار نوآفرین فراهم کرده است. این موضوع باعث شده تا بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناور داخلی برای ورود به بازار SME و استفاده از مزایای آن اقدام کنند.

۵. نقش در توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری جسورانه و کارآفرینی

بازار نوآفرین با فراهم‌کردن بستر سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و پرریسک، زمینه‌ساز گسترش سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) و فرهنگ کارآفرینی در کشور شده است. فرابورس با آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در این زمینه نقش مهمی در گسترش سرمایه‌گذاری در ایده‌ها و کسب‌وکارهای نوآور داشته است.

۶. ایجاد پیوند میان بازار سرمایه و اکوسیستم نوآوری

فرابورس ایران، بازار SME را به عنوان نقطه اتصال اکوسیستم استارتاپی، نهادهای مالی، سرمایه‌گذاران جسورانه و سیاست‌گذاران معرفی کرده است. از طریق این پیوند، استارتاپ‌ها می‌توانند علاوه بر جذب سرمایه، از مشاوره، شبکه‌سازی، اعتبارسنجی و رشد سازمانی بهره‌مند شوند.

در پایان میتوان گفت فرابورس ایران با راه‌اندازی بازار SME (بازار نوآفرین)، نقشی محوری در توسعه تأمین مالی شرکت‌های نوپا، دانش‌بنیان و فناور ایفا کرده است. این بازار نه‌تنها راهکاری برای کاهش موانع ورود به بازار سرمایه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط فراهم کرده، بلکه با گسترش ابزارهای نوین مالی، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری جسورانه و ارتقای شفافیت، سهم مهمی در رشد اقتصاد نوآوری‌محور کشور داشته است. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد فرابورس به ایجاد یک بازار سرمایه فراگیر، انعطاف‌پذیر و پیشرو است.

9- چشم‌انداز آینده بازار SME در ایران

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) یا همان بازار نوآفرین، به‌عنوان یکی از تازه‌ترین ابتکارات بازار سرمایه ایران، ظرفیت‌های بالایی برای رشد اقتصادی، کارآفرینی، اشتغال‌زایی و توسعه فناوری در کشور دارد. چشم‌انداز آینده این بازار را می‌توان از چند بُعد مورد بررسی قرار داد:

۱. گسترش دامنه پذیرش شرکت‌ها

با تدوین دقیق‌تر و هدفمندتر ضوابط پذیرش، پیش‌بینی می‌شود در آینده شرکت‌های بیشتری از جمله:

 استارتاپ‌ها

 شرکت‌های دانش‌بنیان

 بنگاه‌های سنتی در حال نوسازی

 شرکت‌های خانوادگی با ظرفیت رشد

به این بازار وارد شوند. این روند می‌تواند منجر به افزایش چشمگیر عرضه اولیه‌ها در بازار SME و جذب سرمایه‌گذاران جدید شود.

۲. توسعه ابزارهای مالی متناسب با نیاز SMEها

در آینده نزدیک، انتظار می‌رود ابزارهایی مانند:

 اوراق بدهی خاص شرکت‌های نوپا

 صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه (VC Funds)

 صندوق‌های خصوصی (PE Funds)

 ابزارهای نوین تأمین مالی جمعی (Crowdfunding)

بیش از پیش برای تأمین منابع مالی شرکت‌های بازار نوآفرین توسعه یابد و در بازار سرمایه به‌کار گرفته شود.

۳. تقویت سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital)

با رشد بازار SME، زیرساخت‌های قانونی و عملیاتی برای ورود بیشتر سرمایه‌گذاران جسور و نهادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر فراهم خواهد شد. این موضوع باعث:

 افزایش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نوآور

 کاهش نرخ شکست استارتاپ‌ها

 تقویت چرخه تجاری‌سازی ایده‌ها و فناوری‌ها

می‌شود که نقش کلیدی در رشد اقتصادی مبتنی بر نوآوری دارد.

۴. پشتیبانی سیاست‌گذاران اقتصادی

چشم‌انداز این بازار، به شدت تحت تأثیر حمایت‌های دولت و نهادهای سیاست‌گذار مانند:

 وزارت اقتصاد

 معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

 سازمان بورس

 صندوق نوآوری و شکوفایی

خواهد بود. تداوم این حمایت‌ها می‌تواند موجب تقویت زیرساخت‌های بازار، تشویق شرکت‌ها برای شفافیت و تسهیل فرآیندهای پذیرش شود.

۵. افزایش نقش SMEها در رشد تولید ناخالص داخلی (GDP)

در بسیاری از کشورها، شرکت‌های کوچک و متوسط سهم قابل‌توجهی در تولید ناخالص داخلی دارند. در صورت توسعه مناسب بازار SME در ایران، این شرکت‌ها می‌توانند نقش مؤثری در رشد پایدار اقتصادی، صادرات غیرنفتی، اشتغال جوانان و توسعه منطقه‌ای ایفا کنند.

۶. افزایش سواد مالی و مشارکت عمومی

با گسترش آموزش و فرهنگ‌سازی، پیش‌بینی می‌شود افراد بیشتری با فرصت‌های سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا آشنا شده و شاهد:

 مشارکت بیشتر سرمایه‌گذاران حقیقی

 افزایش اعتماد به بازارهای نوآور

 رشد فرهنگ ریسک‌پذیری و سرمایه‌گذاری

در بین مردم و فعالان اقتصادی باشیم.

در کل میتوان گفت آینده بازار SME در ایران روشن و پرظرفیت است. این بازار می‌تواند یکی از پیشران‌های اصلی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان، اشتغال‌زایی و نوسازی اقتصاد کشور باشد. البته تحقق این چشم‌انداز نیازمند تعامل پایدار میان نهادهای سیاست‌گذار، فعالان بازار سرمایه، جامعه کارآفرین و سرمایه‌گذاران است. در صورتی که این تعامل به‌درستی شکل گیرد، بازار نوآفرین می‌تواند بستری مؤثر و پایدار برای شکوفایی اقتصاد خلاق و مبتنی بر نوآوری در ایران فراهم آورد.

10- نتیجه‌گیری کلی

بازار SME یا همان بازار نوآفرین، نقطه تلاقی میان نیاز شرکت‌های کوچک و متوسط برای تأمین مالی و میل بازار سرمایه به تنوع‌بخشی در فرصت‌های سرمایه‌گذاری است. در این نه فصل، تلاش شد ابعاد مختلف این بازار به‌صورت دقیق، روشن و کاربردی بررسی شود تا جایگاه آن در اقتصاد کشور و بازار سرمایه به‌درستی شناخته شود.

شرکت‌های کوچک و متوسط، با وجود سهم بالای خود در تولید ناخالص داخلی، اشتغال‌زایی، نوآوری و توسعه فناوری، سال‌ها به دلیل نبود بستر مناسب در بازار سرمایه ایران، از منابع مالی پایدار و ساختارمند محروم بودند. با راه‌اندازی بازار SME در فرابورس ایران، دریچه‌ای نو به روی این شرکت‌ها باز شد تا بتوانند در بستری شفاف، امن و قانون‌مند به جذب سرمایه بپردازند، دیده شوند، رشد کنند و به بلوغ برسند.

از سوی دیگر، این بازار فرصتی کم‌نظیر برای سرمایه‌گذاران جسور، نهادهای مالی نوآور و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ایجاد کرده تا ضمن حمایت از کارآفرینی و فناوری، بازدهی قابل توجهی نیز کسب کنند. تفاوت‌های ساختاری، ویژگی‌های پذیرش و چالش‌های خاص این بازار باعث شده است تا نیاز به فرهنگ‌سازی، آموزش و طراحی ابزارهای متناسب بیش از پیش احساس شود.

فرابورس ایران، به‌عنوان متولی اصلی این بازار، با ایجاد زیرساخت‌های قانونی، عملیاتی و فنی، نقش مهمی در شکل‌گیری و رشد آن ایفا کرده و در ادامه نیز با پشتیبانی سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی، می‌تواند مسیر توسعه این بازار را هموارتر سازد.

در نهایت، اگر حمایت‌های قانونی، تأمین منابع مالی هوشمند، افزایش شفافیت و ارتقای سواد مالی در جامعه به‌درستی پیگیری شود، بازار SME در ایران می‌تواند نه‌تنها موتور محرک اقتصاد دانش‌بنیان و کارآفرینانه باشد، بلکه الگویی موفق برای کشورهای منطقه در توسعه بازار سرمایه و حمایت از بنگاه‌های نوآور به‌شمار رود.

این بازار، نه فقط یک بخش جدید در فرابورس، بلکه نمادی از گذار اقتصاد سنتی به اقتصاد نوین، خلاق و پویاست؛ اقتصادی که بر پایه دانش، نوآوری، فناوری و امید به آینده ساخته می‌شود.