به گزارش نبض بورس، در حال حاضر، اختلاف بین نرخ ارز توافقی و ارز آزاد به حدود ۳۰ درصد رسیده است. این فاصله قیمتی نه‌تنها بر سیاست‌های ارزی و تجاری کشور اثر می‌گذارد، بلکه تأثیرات مستقیمی بر بازار سرمایه دارد.
از آنجا که بسیاری از شرکت‌های بورسی، به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور، از نرخ‌های ارزی تأثیر می‌پذیرند، تغییر در نظام ارزی می‌تواند سودآوری آن‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد.
دروهله اول باید به این نکته توجه کرد که وظیفه اصلی بازار ارز توافقی جلوگیری از تورم در بازار کالاهای اساسی است، ارز توافقی به‌عنوان یک ابزار کنترلی در بازار ارز ایران، برای تأمین ارز مورد نیاز واردکنندگان و کنترل قیمت کالاهای اساسی طراحی شده است.
درحال حاضر نرخ ارز در بازار توافقی در مقایسه با نرخ ارز آزاد با اختلاف چشم‌گیری پایین‌تر است، شکاف ۳۰ درصدی بین این دو نرخ موجب ایجاد رانت، افزایش تقاضای غیرواقعی برای ارز ارزان‌تر، و کاهش شفافیت در بازار شده است.
کاهش این فاصله می‌تواند موجب افزایش سودآوری شرکت‌های صادراتی شود، زیرا صادرکنندگان ارز بیشتری را با نرخ‌های واقعی‌تر دریافت خواهند کرد که باعث افزایش درآمدهای آن‌ها می‌شود. هم‌چنین، این امر می‌تواند رانت ارزی را کاهش داده و شفافیت بیشتری را در بازار ایجاد کند.
در مقابل، برخی کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند افزایش نرخ ارز توافقی ممکن است به رشد قیمت کالاهای وارداتی منجر و فشارتورمی بیشتری را به اقتصاد تحمیل کند. بنابراین، کاهش فاصله بین این دو نرخ باید با دقت و برنامه‌ریزی، انجام شود.
اما در کنار این‌ها، یکی از بحث‌های کلیدی اقتصاد ایران، تأثیر نرخ ارز بر بازار سرمایه است.
بسیاری بر این باورند که شاخص بورس تهران هم‌بستگی قوی با نرخ دلار دارد، اما نوع و شدت این ارتباط به شرایط اقتصادی و ساختار بازار بستگی دارد.
به‌عنوان مثال، شرکت‌های صادرات‌محور مانند پتروشیمی، فولاد، فلزات اساسی و برخی صنایع غذایی از افزایش نرخ ارز نفع می‌برند، زیرا بخش عمده‌ای از درآمد آن‌ها به دلار وابسته است.
هرچه نرخ ارز بالاتر باشد، سود ریالی این شرکت‌ها افزایش می‌یابد. در مقابل، صنایعی که به واردات مواد اولیه وابستگی بالایی دارند، مانند خودروسازی، داروسازی و برخی صنایع تولیدی، در صورت افزایش نرخ ارز با افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سودآوری مواجه خواهند شد.
تأثیرگذاری نرخ ارزتوافقی و آزاد بر بازار سرمایه نیز قابل‌توجه است. مطالعات نشان داده، نرخ ارز آزاد تأثیر قوی‌تری بر بازار سرمایه دارد، زیرا این نرخ مبنای محاسباتی بسیاریاز سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی است.
اما درصورتی‌که نرخ توافقی به نرخ آزاد نزدیک‌تر شود، اثرگذاری آن بر بازار افزایش خواهد یافت.
طبق برآوردها، به ازای هرواحد رشد در نرخ دلار توافقی، سود شرکت‌های بورسی حدود ۱٫۲۵ درصد افزایش می‌یابد. اگرچه در بلندمدت افزایش نرخ ارز معمولاً به رشد بورس منجر می‌شود، اما در کوتاه‌مدت این رابطه همیشه مثبت نیست.
گاهی اوقات رشد ناگهانی نرخ ارز باعث خروج نقدینگی از بورس و حرکت آن به سمت بازارهای موازی مانند طلا، ارزهای دیجیتال و املاک می‌شود.
هم‌چنین، سیاست‌های پولی و مالی مانند افزایش نرخ بهره بانکی می‌تواند اثر معکوسی بر بازار سرمایه بگذارد.
تحولات اخیر بازار ارز، ازجمله نوسانات نرخ دلار و افزایش فاصله ارز توافقی و آزاد، نشانه‌هایی از افزایش فشارهای اقتصادی و انتظارات تورمی است.
درصورتی‌که بانک مرکزی سیاست‌هایی را در پیش بگیرد که نرخ ارز توافقی را به نرخ آزاد نزدیک کند، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه رشد کند. این رشد عمدتاً به دلیل افزایش سودآوری شرکت‌های صادرات‌محور خواهد بود.
اما اگر اختلاف ۳۰درصدی میان نرخ ارز توافقی و آزاد ادامه یابد، احتمالاً نوسانات شدیدتری در بازار ارز ایجاد خواهد شد که می‌تواند به بی‌اعتمادی در بازار سرمایه و خروج نقدینگی منجر شود.
از سوی دیگر، درصورتی‌که دولت برای کنترل تورم تصمیم به افزایش نرخ بهره بگیرد، ممکن است فشار فروش در بازار سهام افزایش یابد، زیرا سرمایه‌گذاران جذب بازارهای کم‌ریسک‌تر مانند اوراق بدهی خواهند شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ کاهش فاصله بین نرخ ارز توافقی و آزاد می‌تواند تأثیر مثبتی بر بازار سرمایه داشته باشد، اما این سیاست باید با درنظرگرفتن اثرات جانبی آن بر تورم و اقتصاد کلان اجرا شود.
شرکت‌های صادرات‌محور از افزایش نرخ ارز توافقی منتفع خواهند شد، اما صنایع وابسته به واردات ممکن است با چالش مواجه شوند.
هم‌چنین، افزایش شفافیت ارزی موجب بهبود تحلیل‌پذیری بازار سرمایه خواهد شد. سرمایه‌گذاران باید به روندهای اقتصاد کلان، سیاست‌های پولی و واکنش بانک مرکزی توجه کنند.
درنهایت، آن‌چه می‌تواند آینده بورس را تعیین کند، نه‌تنها روند نرخ ارز بلکه چگونگی مدیریت سیاست‌های اقتصادی و کنترل نوسانات خواهد بود. ازاین‌رو، هرگونه تصمیم‌گیری درخصوص همگرایی نرخ‌های ارزی باید با تحلیل دقیق پیامدهای آن همراه باشد.
منبع: سنا
