به گزارش نبض بورس، رضا نوحی کارشناس بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر و مقررات‌گذار بازار سرمایه به منظور کنترل ریسک اعتباری شرکت‌های کارگزاری که برای خرید اوراق بهادار به مشتریان خود اعتبار می‌دهند و نظام‌مند ساختن خرید اعتباری اوراق توسط مشتریان حقیقی، دستورالعمل خرید اعتباری اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس را تصویب و ابلاغ کرده است.
وفق دستورالعمل مذکور چارچوب اعطای اعتبار از سوی شرکت‌های کارگزاری برای خرید اوراق بهادار تعیین شده است که بر اساس آن شرکت‌های کارگزاری متناسب با میزان حقوق صاحبان سهام خود و با لحاظ پرتفویی که مشتری دار است، میزان اعتبار قابل تخصیص به آن مشتری را مشخص کرده و در قالب قرارداد خرید اعتباری اقدام به ارائه اعتبار به مشتری خود می‌کند.
شرکت‌های کارگزاری در قالب قرارداد خرید اعتباری تا سقف تعیین شده برای هر مشتری، ثمن خریدهای مشتری را از جانب مشتری پرداخت و مبلغ پرداختی را به حساب تجاری مشتری منظور می‌کنند. بدیهی است در پرتفوی مشتریان طیف متنوعی از اوراق بهادار می‌تواند وجود داشته باشد که قسمتی از آن نیز درسهام و حق تقدم سهام خواهد بود.
اعتبار اعطایی از سوی شرکت‌های کارگزاری صرفا قابل تخصیص جهت خرید اوراق بهاداری است که در دستورالعمل یاد شده مجاز اعلام شده و کارگزار نمی‌تواند بابت موضوع دیگری به مشتری اعتبار تخصیص دهد. هر گونه اعتبار اعطایی از سوی کارگزاران به مشتریان خود به منزله بدهی مشتریان به کارگزاری محسوب می‌شود که باید در موعد مقرر مشتریان نسبت به تسویه آن اقدام کنند. با توجه به اینکه سقف اعتباری تخصیصی به هر مشتری برای خرید اعتباری با رعایت سایر موارد اعلام شده، معادل مانده حساب تضمین مشتری است، از این رو، کارگزاران به صورت مرتب نسبت به روز آوری حساب تضمین هر یک از مشتریان اقدامات لازم را انجام می‌دهند.
حساب تضمین صرفا در زمان اعطای اعتبار خرید نبوده بلکه چنانچه مانده بدهی تجاری مشتری بیش از ده درصد از حساب تضمین شود، مراتب را به مشتری جهت ترمیم حساب تضمین یا کاستن از بدهی‌های مشتریان اعلام می‌کنند که در این حالت مشتریان یا باید نسبت به واریز وجه اقدام کنند و یا اینکه قسمتی از اوراق خود را به فروش بگذارند تا با وجه آن نسبت به تسویه بخشی از بدهی‌های خود جهت خروج از وضعیت یاد شده اقدام کنند.
سهام و حق تقدم سهام نیز با ضریب مشخص بخشی از مبلغ حساب تضمین مشتریان را تشکیل می‌دهند. هر چه ضریب مذکور به عدد یک نزدیک‌تر باشد، در شرایط برابر مبلغ حساب تضمین مشتریان بالاتر خواهد بود که این امر می‌تواند باعث ایجاد ظرفیت جدید استفاده از اعتبار برای مشتریان برای خرید اوراق بهادار شود و از طرفی چنانچه مشتری مذکور در وضعیت ترمیم حساب تضمین قرار گرفته باشد، بواسطه تاثیر ضریب بالاتر، از وضعیت الزام به ترمیم خارج شده و بعضا ظرفیت جدیدی برای خرید در اختیار خواهد داشت.
تغییرات در ضریب اعتباری مذکور از جمله ابزارهایی است که نهاد ناظر با توجه به مجموع شرایط بازار میزان اعتبار استفاده شده توسط کارگزاران در دوره‌های زمانی مختلف مورد استفاده قرار داده است. به صورت معمول در دوره‌هایی که ریسک اعتباری بالا ارزیابی می‌شود، ضریب مذکور کاهش می یابد تا استفاده از اهرم توسط مشتریان کاهش یافته و به نوعی باعث کنترل مقرراتی مشتریان و کارگزاران در استفاده از اعتبار شود. به صورت متقابل در حالتی هم که ریسک اعتباری قابل قبول ارزیابی شده و ظرفیت استفاده بیشتر از اعتبار باعث خروج از محدوده قابل قبول نباشد، ضریب اعتباری مربوطه معمولاً افزایش می‌یابد.
