صندوق‌های ETF یا قابل معامله از ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بورس است که در سال‌های اخیر رشد و توسعه قابل توجهی داشته است. افراد به جای خرید مستقیم سهام و اوراق، واحد‌های صندوق‌های ETF را خریداری می‌کنند و مدیران این صندوق‌ها که از معامله‌گران حرفه‌ای بورس هستند سرمایه‌های جمع شده در صندوق را در بازارسرمایه به گردش انداخته و بازدهی کسب می‌کنند.
این صندوق‌ها به انواع سهامی یا پر ریسک، درآمد ثابت یا بدون ریسک و مختلط با ریسک متوسط تقسیم می‌شود. صندوق‌های سهامی همانطور که ریسک زیادی دارند؛ در بلند مدت و شرایط صعودی بازارسرمایه سود‌‌‌دهی بالایی هم دارند؛ برای مثال در سال ۱۴۰۱ سود صندوق‌های درآمد ثابت ۲۵ درصد و حداکثر سود سپرده بانکی ۲۳ درصد بود، ولی ۱۰ صندوق سهامی ETF بورس از ۶۰ تا ۸۰ درصد بازدهی کسب کردند.
مجموع صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی بازار سرمایه ایران ۱۰۳ مورد است که از میان تنها ۴۳ صندوق به صورت ETF یا قابل معامله می‌باشند. صندوق‌های دارا یکم و واسطه گری مالی یکم از مهمترین صندوق‌های ETF دولتی هستند.
در میان شرکت‌های خصوصی؛ مشاور سرمایه‌گذاری ترنج، کارگزاری آگاه، گروه مالی کاریزما و کارگزاری مفید فعال‌ترین صندوق‌های ETF سهامی را از نظر تعداد و سایر شاخص‌ها مانند: حجم دارایی و بازدهی مدیریت می‌کنند.
۲۵ کمترین و ۸۶ درصد بیشترین میزان بازدهی صندوق‌های سهامی در سال ۱۴۰۱ بوده است، بالاترین بازدهی سال ۱۴۰۱ را صندوق پالایشی یکم با ۸۶.۴۳ درصد کسب کرد، صندوق سهامی انار مجموعه مشاور سرمایه‌گذاری ترنج با ۶۷ درصد در رتبه دوم و ثروت افزون ثمین سبدگردان آرکا با ۶۶.۳۴ درصد در رتبه سوم قرار می‌گیرد.
شاخص کل بورس در سال ۱۴۰۱ حدود ۴۳ درصد بازدهی داشته است که تنها ۲۸ صندوق ETF بازدهی بالاتر از شاخص کل بورس داشتند و ۹ صندوق نیز توانستند بازدهی بالاتر از ۶۰ درصد کسب کنند.
حجم دارایی تحت مدیریت یا میزان سرمایه‌های موجود صندوق‌ها در بازدهی آنها تاثیر‌گذار است، صندوق‌های کوچک می‌توانند به سرعت تغییر پرتفوی دهند و از نوسانات کوتاه مدت بازار بهره ببرند. البته حجم دارایی بالای صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان از عملکرد مناسب در بلند مدت و اعتماد سرمایه‌گذاران دارد.
تنها ۸ صندوق سهامی ETF در بازار سرمایه ایران بالای ۱۰ هزار میلیارد ریال (۱ همت) دارایی تحت مدیریت دارند که در میان آنها؛ پالایشی یکم با ۸۳.۴۶، صندوق اطلس کارگزاری مفید با ۶۵.۳۹ و صندوق سرو سودمند مشاور سرمایه‌گذاری ترنج با ۶۱.۳۶ بالاترین بازدهی را در میان صندوق‌های بالای ۱ همت دارایی دارند.
در مجموع صندوق‌های سهامی مناسب افرادی است که می‌خواهند با ریسک بالا سرمایه‌گذاری کنند و از تورم و سایر بازارهای موازی مانند ارز، سکه طلا، مسکن و خودرو عقب نمانند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی از نوع ETF نیز بسیار ساده است و از طریق سامانه‌های معاملاتی تمامی کارگزاری‌های بورسی قابل انجام است، همچنین اغلب این صندوق‌ها به واسطه داشتن بازارگردان نقدشوندگی بالایی داشته و صف فروش در این صندوق‌ها شکل نمی‌گیرد.
*کلیه داده‌های این گزارش از سایت مرکز پردازش اطلاعات مالی ایران فیپیران استخراج شده و بازدهی صندوق‌های سهامی ETF به شکل سالانه منتهی به ۵ فروردین ۱۴۰۲ بررسی شده است.
