به گزارش نبض بورس، «دامنه نوسان» در دو دهه گذشته فرازوفرودهای زیادی به خود دید؛ اما در دوره مدیریتی دهقان دهنوی، هفتمین سکاندار سازمان بورس به دلیل تلاطمات بازار سرمایه با تغییرات زیادی همراه شد و در دست‌اندازهای زیادی افتاد تا جایی که قرار است طرح جامعی برای آن تدوین شود. با این وجود باید دید چه سرنوشتی در انتظار دامنه نوسان خواهد بود؟ آیا بالاخره این دامنه که مخالفان زیادی هم دارد، حذف می‌شود یا پرونده آن برای همیشه باز خواهد ماند؟
بعد از برگزاری نهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۸۴، شاخص بورس تهران افت سنگینی به خود دید. برای همین هم مقامات وقت بازارسرمایه تصمیم گرفتند برای اولین بار از دامنه نوسان نامتقارن استفاده کنند. در آن زمان دامنه نوسان قیمت سهام برخی شرکت‌ها از منفی و مثبت ۵ درصد به مثبت ۱۲.۵درصد و منفی ۲.۵ درصد تغییر کرد تا افت سنگین بورس کم شود اما این تصمیم منجر به سفته‌بازی در بورس شد.صعودهای بورس ، صف‌های سنگینی برای فروش سهام شرکت‌ها ایجاد کرد و همین مساله باعث شد به طور کامل بساط دامنه نوسان نامتقارن از بازارسرمایه برچیده شود.از همان زمان دامنه نوسان با فرازو فرودهای زیادی روبرو شد تا جایی این روزها اکثر قریب به اتفاق کارشناسان معتقدند که دامنه نوسان باید حذف شود.
دامنه نوسان پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، در یک یا چند جلسه معاملاتی بورس، قیمت سهم می‌تواند نوسان داشته باشد. این دامنه از ابتدای آغاز معاملات سهام، بر روی قیمت سهم تعریف و برای کنترل نوسانات قیمت و کاهش تلاطمات بازار در نظر گرفته می‌شود.
در واقع علت وجود دامنه نوسان جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها در بورس است و اجازه تغییر قیمت دل‌به‌خواهی را به سهامداران بزرگ نمی‌دهد.همچنین کشف قیمت واقعی سهام به‌راحتی امکان‌پذیر می‌شود. نکته دیگری که دراین باره مطرح می‌شود این است که از وقتی قیمت سهمی در روز متوقف شد، تلاطم‌های اضافی آن به روزهای بعد منتقل می‌شود و از آنجا که دامنه نوسان مانع آزاد شدن قیمت سهم می‌شود، قیمت نیز به محدوده خاصی سوق پیدا می‌کند.البته به دلیل اینکه قیمت‌ها نمی‌توانند در همان روز نسبت به اطلاعات منتشر شده واکنش مناسب نشان دهند؛ دامنه نوسان، کشف قیمت سهم را به تاخیر می‌اندازد.
دامنه نوسان در زمان سکانداران بازار سرمایه اززمان«احمد میرمطهری» تا « محمد علی دهقان دهنوی» با تغییرات زیادی روبرو شد. در دوره «احمد میرمطهری» دبیر کل بورس که از سال ۷۸ تا ۸۲ ادامه داشت، دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌ها ۵ درصد و بدون اعمال حجم مبنا بود اما با رشد متداوم سهام برخی شرکت‌ها دامنه نوسان به ۲.۵ و یک درصد کاهش یافت.
از سال ۸۲ تا ۸۴ زمان دبیرکلی حسین عبده‌تبریزی، محدوده دامنه نوسان بدون در نظر گرفتن متغییر P/E سهام شرکت‌ها به ۵ درصد تغییر کرد.البته دراین میان، از اهرم حجم مبنا هم استفاده شد که بر اساس آن باید روزانه تعداد مشخصی از سهام شرکت‌ها داد و ستد می‌شد تا افزایش یا کاهش ۵ درصدی نرخ مشمول سهام شرکت‌ها شود. مبدع حجم مبنا «حسین عبده‌تبریزی» بود که درآن زمان به محدودیت دامنه نوسانِ یادگار دوران میرمطهری اضافه شد و برای کنترل نوسان به ویژه زمانی که بازار رفتار هیجانی داشت، به کار برده شد.
دامنه نوسان در دوره «علی صالح‌آبادی» اما در بازده دو درصد تثبیت شد و روند نزولی بازار در سال ۸۴ را کند کرد و عدم اطمینان و التهابات ناشی از تغییر مستمر قواعد معاملاتی را از بین برد.
با کاهش دامنه نوسان، حباب موجود در سهام شرکت‌ها با شیب ملایم، به‌تدریج تا پایان سال ۸۴ تخلیه شد و شرایط برای شروع روند مثبت بازار در سال ۸۵ مهیا شد. البته سیاست تثبیت قواعد معاملاتی دراین دوره تنها به دامنه نوسان محدود نشد بلکه حجم مبنا و گره معاملاتی برای اعتماد بازار از این قانون تبعیت کردند.
در دوره «فطانت‌فرد» اما برای بهبود کارایی بازار، سیاست کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان عملیاتی شد.از این رو در خرداد ۹۴ دامنه نوسان شرکت‌های بورسی مورد معامله یک درصد افزایش یافت و بدین ترتیب دامنه نوسان شرکت‌های بورسی از ۴ درصد به مثبت و منفی ۵ درصد تغییر کرد.
«شاپور محمدی» که در مردادماه ۹۵، ریاست سازمان بورس را بر عهده گرفت، وعده رفع محدودیت‌های معاملاتی چون حذف حجم مبنا و تغییر دامنه نوسان به دامنه نوسان پویا را داد .
قرار بود بعد از جایگزینی دامنه نوسان با دامنه نوسان پویا، این دامنه با توجه به تعداد معاملات تغییر کند و برای همه شرکت‌ها نه تنها روی اعداد کوچکی مثل ۵درصد نباشد که حتی شناور هم باشد. شاپور محمدی رسیدن دامنه نوسان به دامنه پویا را منوط به موافقت شورای‌عالی بورس ذکر کرده بود که دراین باره اتفاقی رخ نداد و پرونده آن بایگانی شد. با رایزنی و تلاش دژپسند وزیر وقت اقتصاد و شاپور محمدی رئیس سازمان بورس نیمه اسفند ماه ۹۸، دامنه نوسان به ۲ درصد کاهش یافت. البته مصوبه کاهش دامنه نوسان که از نگاه کارشناسان می‌توانست نجات‌بخش بازار باشد به دلیل اعتراضات فعالان بازار سرمایه لغو شد.
«حسن قالیباف‌اصل» که اعتقادی به تغییر و حذف دامنه نوسان نداشت، دامنه نوسان را به همان حالت قبل خود یعنی منفی و مثبت ۵ درصد بازگرداند.
در جلسه ۱۸ بهمن سال ۹۹ شورای عالی بورس دامنه نوسان بورس به مثبت ۶ و منفی دو درصد و دامنه نوسان فرابورس از مثبت و منفی ۳درصد به مثبت ۳ و منفی ۲ درصد تغییر کرد. دامنه نوسان صندوق‌ها نیز که مثبت و منفی ۱۰ بود، بر روی مثبت ۱۰ و منفی ۴ تنظیم شد. اختیار تعیین حجم مبنا نیز به سازمان بورس واگذار شد.در ۲۵ اسفند۹۹ دهقان دهنوی اعلام کرد هرچه دامنه نوسان محدود شود، نقدشوندگی هم محدودتر می‌شود. رئیس سازمان بورس در تاریخ ۲۸ اسفند، حذف دامنه نوسان را چشم‌انداز سازمان ذکر کرد و گفت؛ در بیشتر بورس‌های دنیا، دامنه نوسان دامنه بزرگی است و به ندرت به چشم می‌آید.در ۲۶ اسفند ۹۹ سه سیاست برای تغییر دامنه نوسان در جلسه شورای عالی بورس تصویب شد که افزایش دامنه نوسان ، افزایش تدریجی همراه با اطلاع رسانی و آمادگی بازار و فرهنگ سازی روش‌های سهامداری غیرمستقیم در کنار افزایش دامنه نوسان از جمله این سیاست‌ها بود.
۲۸ فروردین ۱۴۰۰ اما هیات مدیره سازمان بورس تغییر دامنه نوسان به مثبت ۶ و منفی ۳ درصد را مصوب کرد و این تصمیم از ابتدای اردیبهشت عملیاتی شد. با تصمیم سازمان بورس و اوراق بهاداردر ۲۰ اردیبهشت دامنه نوسان متقارن شد. از این‌رو، دامنه نوسان از مثبت ۶ ومنفی ۴ به مثبت و منفی ۵ تغییر کرد و افزایش دامنه نوسان در آینده منوط به رصد شرایط بازار شد.همچنین حداقل ارزش مبنا در حجم مبنا برای تمامی نمادهای معاملاتی سهام بورس اوراق بهادار تهران، بازار اول و دوم فرابورس ایران به ۱.۵ میلیارد تومان و برای بازار پایه تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب یک میلیارد تومان، ۵۰۰ میلیون تومان و ۲۵۰ میلیون تومان تغییر کرد.
دهقان دهنوی در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ از تدوین طرحی تحقیقاتی در در سازمان بورس و اوراق بهادار خبرداد که سندی کامل و جامع برای دامنه نوسان خواهد بود. با این حال، با همه فراز ونشیب‌های دامنه نوسان، اکثر قریب به اتفاق کارشناسان و تحلیلگران ارشد بازار سرمایه معتقدند که با توجه به توسعه امروز بازار، باید به تدریج دامنه نوسان حذف شود."بایدی" که باید دید آیا خواب حذف دامنه نوسان سرانجام تعبیر خواهد شد.
منبع: صدای بورس
