در آخرین دقایق از پنجمین روز خردادماه، تنها ۷۲ ساعت زمان به پایان فرصت انتخاب روش آزادسازی سهام عدالت باقیمانده است. در این میان، اما روش جدید برای نقد کردن برگه‌های سهام عدالت، سوالات متعددی را برای دارندگان سهام عدالت مطرح کرده است.
به گزارش نبض بورس؛ اگر بخواهیم مروری بر روند چند هفته اخیر در خصوص سازوکار آزادسازی سهام عدالت میلیون ها ایرانی داشته باشیم، باید به نهمین روز از اردیبهشت ماه 99 بازگردیم. زمانی که رهبر معظم انقلاب در ابلاغیه ای مهم و تاریخی، موافقت خود را با آزادسازی سهام عدالت با رعایت سه شرط و اقدام اعلام کرد.
پس از این ابلاغ، سازمان خصوصی سازی سازوکار مشخصی را بر بستر سامانه سهام عدالت به نشان www.samanese.ir فراهم کرد و تاکید داشت که هر سهام دار عدالت، بایستی یکی از دو روش مستقیم یا غیرمستقیم را انتخاب کند.
در آن مقطع، مسئولان و مدیران مرتبط در این موضوع، به مردم توصیه داشتند اگر از بورس و سازوکار بازار سرمایه اطلاع و سررشته ای ندارند، روش غیرمستقیم را انتخاب کنند و تنها در صورتی که تمایل به اداره مستقیم و بدون واسطه سهام عدالت خود دارند روش مستقیم را برگزینند. اما در عین حال به مردمی که متقاضی روش مستقیم بودند، توصیه داشت برای عرضه و فروش سهام خود در بورس، بایستی کد بورسی داشته باشند.
در هر صورت با گذشت زمان، رئیس جمهور نیز به میدان وارد شد و با انتقاد از فضای ایجاد شده توسط مسئولان برای آزادسازی سهام عدالت، "از وزارت اقتصاد و دارایی و بورس و مسئولانی که در این چند روز در خصوص این سهام زحمت کشیدند خواست با زبانی ساده برای مردم توضیح دهند تا بدانند که نحوه آزاد سازی سهام به چه صورتی است. وی افزود: از این ۵۰ میلیون صاحب سهام، ۱۵ میلیون آنها از افراد روستایی هستند، میلیون‌ها نفر، تعداد زیادی عشایر، تعدادی هم تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و از افراد مختلف هستند. مردم باید بدانند دو راه برای این سهام دارند اول اینکه اگر می‌خواهند سهام خود را بفروشند و امروز به پول برسند آماده است و می‌توانند اعلام کنند ما خواهان فروش سهام خود هستیم و ساز وکار آن به راحتی تهیه می‌شود. شاید عده‌ای هم بخواهند سهام خود را نفروشند و بگویند ما به پول آن فعلا نیاز نداریم و آن را نگه می‌داریم. وی از مسئولان مربوط خواست با زبانی ساده در خصوص سهام عدالت و نحوه فروش و یا نگهدای آن و فعالیت دراین زمینه با مردم سخن بگویند. سازوکار‌هایی برای آن دسته از افرادی که خواهان فروش سهام خود هستند ایجاد می‌شود.
روحانی: سازوکاری برای افرادی که می‌خواهند بفروشند ایجاد شود
وی با اشاره به وضعیت سخت مردم و نیز شیوع ویروس کرونا و تعطیلی تعدادی از مشاغل و مشکلات به وجود آمده برای ۱۰ یا ۱۱ رسته کاری گفت: این سهام کمکی برای مردم است. خواهش می‌کنم وزارت اقتصاد و شورای بورس به صورت روان و ساده و با یک شکل کاملا روشن به این ۵۰ میلیون نفر صاحب سهام عدالت بگویند که شما صاحب این سهام هستید اگر دوست دارید سهام خود را بفروشید اگر به پول نیاز دارید و یا دوست دارید نگهدارید که این امر باید به صورت خیلی راحت و ساده صورت گیرد و سازوکاری برای افرادی که می‌خواهند بفروشند ایجاد شود. از مسئولان ذیربط در این زمینه می‌خواهم درکوتاه‌ترین زمان ممکن که یا تا آخر ماه رمضان و یا بعد از ماه رمضان است تکلیف این موضوع را مشخص کنند چرا که امروز تعدادی از خانواده‌ها به علت فشار اقتصادی به این پول نیاز دارند."
بیش از 10 روز پس از این اظهارات و تقاضای رئیس جمهور برای ایجاد سازوکاری برای فروش سهام، شورای عالی بورس تصویب کرد «کلیه دارندگان سهام عدالت که قصد فروش قسمتی از سهام خود را دارند، می توانند از روز سه شنبه مورخ ۹۹/۳/۶ به شعب بانک هایی که قبلاً در آن دارای حساب بانکی بوده و شماره شبای آن حساب را به سازمان خصوصی سازی معرفی کرده اند، مراجعه و با تکمیل فرم های مربوط نسبت به تکمیل سفارش فروش ۳۰ درصد از سهام عدالت خود و تعهد نامه مربوطه، اقدام نمایند. پس از اتمام مهلت اعلام شده در سامانه سهام عدالت (۹۹/۳/۸) از تاریخ ۹۹/۳/۱۰ بانک ها از طریق کارگزاری های خود یا کارگزاری های طرف قرار داد، به تدریج نسبت به فروش سهام متقاضیان در بورس اقدام و وجوه حاصله را در قالب توافق شده به حساب آنها واریز خواهند کرد.»
اما این روش برای نقد کردن سهام عدالت، در نگاه کلی باعث کاهش فشار عرضه در بورس و جلوگیری از صف فروش و در نهایت عدم تاثیر منفی بر شاخص کل خواهد بود. اما در طرف مقابل، موضوع خریدار در این نوع عرضه است. زیرا تا به این لحظه هیچ گونه توضیح شفاف و روشنی از سوی شورای عالی بورس، سازمان خصوصی سازی و وزارت اقتصاد به ابهام در شرایط خریدار و چگونگی روند فروش داده نشده است و تنها توضیح در این باره توسط حسین فهیمی، سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت مطرح شده است.
فهیمی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه ممکن است قیمت سهام، زمانی که بانک آنها را می‌فروشد کم یا زیاد باشد، آیا مبلغی که به حساب سهامدارها واریز می‌شود تفاوت دارد یا میانگینی از فروش سهام در نظر گرفته می‌شود، گفت: تمام سفارش‌ها در بانک تجمیع می‌شود و یک جا اعمال می‌شود؛ گویی یک نفر در حال فروش سهام خود است. وی ادامه داد: این فروش شبیه این است که یک نفر سهمش را برده تا در بازار بفروشد؛ یعنی بانک با یک سهامدار عادی، غیر از اینکه این سفارشات تجمیع می‌شود هیچ فرقی ندارد؛ بنابراین کارگزار، مصالح و منافع فروشندگان را در نظر می‌گیرد و اگر تقاضا برای خرید باشد این فروش را انجام می‌دهد و وجه را برای سهامدار واریز می‌کند.
حال باید دید که اگر قرار بر فروش به شکل معمول در بازار سرمایه است، پس چه فرقی میان عرضه توسط سهامداران و عرضه توسط روش فوق وجود دارد؟ آیا قرار است سهام تجمیع شده به شکل بلوکی فروخته شود؟ به نظر می رسد حالا که سهامدار در فرم پیش رو برای ثبت نام در روش فروش توسط بانک، از حق هرگونه اعتراض به قیمت و نوع سهام و مواردی از این دست، محروم است، بایستی شورای عالی بورس نیز از شرایط، اهلیت و ویژگی خریدار سهام تجمیع شده، شفاف سازی کند.
سخن پایانی
آن گونه که سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام عدالت می گوید، سهامدارانی که روش مستقیم را انتخاب کرده اند می توانند از دهم خرداد با توجه به اطلاعیه رسمی، از طریق کارگزاری ها دارایی های خود را مشاهده کنند. اما تا دهم خرداد، برای فروش 30 درصد باید به شعب بانک ها مراجعه کنند تا از دهم خرداد به بعد از طریق بانک ها فرایند فروش 30 درصد از سهام عدالت انجام شود.
سوال اینجاست که اگر قرار است افراد متقاضی روش مستقیم از دهم خرداد ماه امکان فروش سهام خود در تالار بورس را داشته باشند، پس چرا سیاست گذار به دنبال تجمیع و عرضه در زمان مناسب به بازار است؟ اگر قرار است همانند سازوکار معمول، این سهام تجمیع شده به بازار سرمایه عرضه و فروخته شود، پس چه تضمینی برای جلوگیری از افزایش عرضه و تاثیر منفی بر روند معاملات بورس است؟ آیا روش عرضه با سازوکاری شبیه به معاملات بلوکی قرار است اتفاق بیفتد یا خیر؟
نبض بورس آمادگی دارد، توضیحات مبسوط شورای عالی بورس و وزارت اقتصاد را برای پاسخ به افکار عمومی منتشر کند. آنچه مسلم است شفافیت در خرید و فروش در بستر بازار سرمایه، از مهم ترین ارکان این بازار به شمار می رود و برای جلوگیری از هرگونه فساد احتمالی در آینده مدیریت سهام عدالت در شرکت های مشمول، امروز شفافیت و تعیین سازوکار مشخص، ضرورت دارد.
