غذا گران‌تر از تورم؛ چرا فشار اصلی روی دهک‌های پایین افتاد؟

به گزرش نبض بورس، بررسی تازه‌ترین داده‌های رسمی نشان می‌دهد تورم اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات نه‌تنها مهار نشده، بلکه با سرعتی بیشتر از تورم کل اقتصاد حرکت می‌کند.
نتیجه این روند، کوچک‌تر شدن سفره خانوار و عمیق‌تر شدن شکاف معیشتی است.

خوراکی‌ها؛ پیشران خاموش تورم عمومی

در حالی که سیاست‌گذار از کاهش شتاب تورم سخن می‌گوید، بررسی جزئیات شاخص قیمت مصرف‌کننده نشان می‌دهد گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات به موتور اصلی تورم تبدیل شده‌اند. افزایش قیمت این گروه نه‌تنها بالاتر از میانگین تورم کل است، بلکه اثرگذاری آن بر معیشت، به‌مراتب سنگین‌تر از سایر کالاها و خدمات است.

خوراکی‌ها سهم بالاتری از هزینه‌های ماهانه خانوار را به خود اختصاص می‌دهند و هر درصد افزایش قیمت در این گروه، مستقیماً به کاهش قدرت خرید منجر می‌شود؛ به‌ویژه برای خانوارهایی که امکان جایگزینی یا کاهش مصرف ندارند.

 

 

شکاف تورمی؛ خوراکی جلوتر، سایر گروه‌ها عقب‌تر

مقایسه تورم خوراکی‌ها با کالاهای غیرخوراکی و خدمات نشان می‌دهد شکاف معناداری میان این دو شکل گرفته است. در حالی که تورم برخی خدمات با تأخیر و نوسان کمتر افزایش یافته، خوراکی‌ها با شیب تندتری گران شده‌اند.

این الگو نشان می‌دهد فشار تورمی بیش از آنکه ناشی از تقاضای مصرفی یا خدمات لوکس باشد، از نیازهای پایه و حیاتی خانوار سرچشمه می‌گیرد؛ موضوعی که اثر اجتماعی و معیشتی تورم را تشدید می‌کند.

دهک‌های درآمدی؛ تورم برای فقرا شدیدتر

تورم اقلام خوراکی برای دهک‌های پایین درآمدی بالاتر از دهک‌های بالاست. علت روشن است: خوراکی‌ها سهم بزرگ‌تری از سبد هزینه‌ای دهک‌های اول تا سوم را تشکیل می‌دهند و افزایش قیمت آن‌ها، بدون وجود ابزارهای جبرانی مؤثر، مستقیماً سطح رفاه را کاهش می‌دهد.

به این ترتیب، تورم خوراکی‌ها نه‌تنها یک پدیده اقتصادی، بلکه عاملی برای تشدید نابرابری و بی‌عدالتی معیشتی شده است.

سقوط تاریخی قیمت خودرو‌های داخلی در بازار

در ادامه حتما بخوانید

شهر در برابر روستا؛ فشار نابرابر تورم غذایی

بررسی تفکیکی مناطق نشان می‌دهد تورم خوراکی در برخی دوره‌ها در مناطق روستایی حتی بالاتر از مناطق شهری بوده است. وابستگی بیشتر روستاها به بازارهای محلی، هزینه‌های حمل‌ونقل و نوسانات عرضه، باعث می‌شود شوک‌های قیمتی سریع‌تر و شدیدتر به مصرف‌کننده منتقل شود.

این موضوع نشان می‌دهد سیاست‌های کنترلی قیمت و تنظیم بازار، اثر یکنواختی در سطح کشور نداشته‌اند.

مثال عینی از تورم خوراکی‌ها؛ کدام اقلام بیشترین فشار را ساخته‌اند؟

برای درک بهتر ترکیب تورم خوراکی‌ها، می‌توان اقلام اصلی را بر اساس شدت و نوع تغییرات قیمتی دسته‌بندی کرد:

خوراکی‌های با تورم شدید و پیشران

این گروه بیشترین نقش را در افزایش هزینه سبد غذایی دارند:

• روغن‌های خوراکی (مایع و جامد)

• گوشت قرمز

• مرغ و فرآورده‌های آن

• برنج پرمصرف

• شکر

ویژگی مشترک این اقلام، وابستگی به واردات، نهاده‌های ارزی، هزینه تولید بالا و حساسیت شدید به سیاست‌های تنظیم بازار است.

خوراکی‌های با نوسان بالا و شوک‌زا

اقلامی که به‌صورت دوره‌ای جهش قیمتی ایجاد می‌کنند:

• میوه‌های تازه فصلی

• سبزیجات

• سیب‌زمینی و پیاز

• گوجه‌فرنگی

این گروه به‌شدت تحت تأثیر شرایط تولید، فصل برداشت، هزینه حمل‌ونقل و اختلالات عرضه قرار دارد و نااطمینانی قیمتی ایجاد می‌کند.

خوراکی‌های با تورم کمتر اما پایدار

اقلامی که افزایش قیمت آن‌ها تدریجی اما مداوم است:

• نان و غلات

• لبنیات (شیر، ماست، پنیر)

• حبوبات

• تخم‌مرغ

این گروه شاید شوک ناگهانی ایجاد نکند، اما به‌صورت خزنده، هزینه ماهانه خانوار را افزایش می‌دهد.

 

 

ریشه تورم خوراکی‌ها؛ مسئله هزینه است، نه تقاضا

برخلاف برخی روایت‌های ساده‌انگارانه، تورم خوراکی‌ها عمدتاً ریشه در سمت عرضه دارد. افزایش هزینه نهاده‌های تولید، رشد قیمت مواد اولیه وارداتی، بالا رفتن هزینه انرژی و حمل‌ونقل و فشار بر تولیدکننده، همگی به زنجیره‌ای از افزایش قیمت منجر شده‌اند که نهایتاً به مصرف‌کننده منتقل می‌شود.

در چنین شرایطی، کنترل دستوری قیمت بدون پوشش هزینه‌ها، تنها به کاهش عرضه و تشدید ناپایداری بازار منجر می‌شود.

جمع‌بندی سردبیری

اعداد یک پیام روشن دارند: کنترل تورم بدون مهار گرانی خوراکی‌ها، موفقیتی ظاهری است. تا زمانی که زنجیره تولید، واردات و توزیع کالاهای اساسی اصلاح نشود، هر عدد امیدوارکننده‌ای در شاخص تورم، در سفره خانوار بازتاب نخواهد داشت.

خوراکی‌ها امروز آیینه واقعی اقتصاد خانوار هستند. آیینه‌ای که تصویر روشنی از فشار معیشتی و شکنندگی سیاست‌های اقتصادی نشان می‌دهد.