در یک سال گذشته بازار سهام در کشور با افت و خیز فراوانی روبرو بوده است. اواخر خرداد 1403 شاخص کل بازار سهام به عنوان نماینده‌ای از وضعیت بازار، حدود دو میلیون واحد بود که تا نیمه آبان ماه 1403 نیز تغییر چندانی نکرد. از اینجا به بعد شاخص رشد کرد و با وجود فراز و نشیب‌هایش، در پایان خرداد 1404 نزدیک به 3 میلیون واحد قرار گرفت. در تیر ماه 1404 بازار به دلیل شرایط جنگی به کانال 2.6 میلیون واحدی افت کرد اما پس از حمایت به آستانه 2.8 میلیون واحد برگشت. با وجود این افت وخیز، بازار سهام نااطمینانی‌هایی پیش رو دارد که می‌تواند بر سرمایه افراد و به خصوص تازه‌واردان یا کم‌تجربه‌ها و پرمشغله‌ها تاثیر منفی بگذارد. همین موضوع هم باعث رشد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و گسترش تنوع و تعداد صندوق‌های سهامی شده است. اما همین تنوع و تعداد بالای صندوق‌های سهامی باعث سردرگمی عده زیادی از سرمایه‌گذاران می‌شود. به همین دلیل، قصد داریم در ادامه به مقایسه بهترین و پرسودترین صندوق‌های سهامی در یک سال گذشته بر اساس نوع آنها بپردازیم.
نگاهی به بازدهی یک ساله صندوق‌های سهامی نشان می‌دهد که صندوق‌های اهرمی بازدهی خوبی در یک سال گذشته داشته‌اند. با این حال هفته‌های پس از جنگ برای این صندوق‌ها و سرمایه‌گذارانشان بسیار دشوار بود. آنها افت قابل ملاحظه‌ای را تجربه کردند هرچند در دهه پایانی تیر ماه نشانه‌هایی از بهبود در آنها دیده شد. صندوق‌های اهرمی به دلیل ماهیتشان، ریسک بیشتری دارند اما در شرایط خوب بازار هم بازدهی بهتری نصیب سرمایه‌گذاران خود می‌کنند. به همین علت، در بازه‌های رشد بورس گزینه خوبی برای سرمایه‌گذاری و کسب سود هستند اما در شرایط پرریسک و نامطمئن می‌توانند افت زیادی داشته باشند. این نوع صندوق برای افرادی با ریسک‌پذیری بسیار بالا مناسب است.
در ایران تا اواخر تیر 1404 نه صندوق اهرمی وجود دارد که چهار صندوق عمر کمتر از یک سال دارند. بهترین صندوق‌های سهامی اهرمی از نظر بازدهی در این بازه زمانی یک ساله، صندوق موج فیروزه و صندوق شتاب آگاه هستند. این در حالی است که چهار صندوق نارنج، بیدار، دوایکس و پیشران کمتر از یک سال سابقه فعالیت دارند. از نظر کل ارزش دارایی نیز صندوق‌های با عمر بیش از یک سال به طور کلی وضعیت بهتری دارند. بزرگترین صندوق اهرمی، اهرم است و پس از آن موج، توان و جهش قرار دارند. از نظر ضریب اهرمی هم در حال حاضر یعنی در اواخر تیر ماه 1404 بالاترین مقدار به نارنج و کمترین مقدار به پیشران تعلق دارند. یکی از مشکلات اخیر صندوق‌های اهرمی حباب منفی آنها بود. این صندوق‌ها مدتی به دلیل نااطمینانی در بازارها با کمبود خریدار روبرو شدند و همین مساله روی نقدشوندگی آنها تاثیر گذاشت. با این حال، بازارگردانی صندوق‌های اهرمی متفاوت بود و برخی نسبت به حباب منفی بزرگ بهتر عمل کردند. از این منظر، یعنی میانگین حباب یک ماهه، دوایکس بهترین وضعیت را دارد و بیدار و جهش نامناسب‌ترین وضعیت را دارند. از سوی دیگر، تحلیل صندوق‌های اهرمی به دلیل نحوه مدیریتشان کار ساده‌ای نیست. به همین دلیل هم مبتنی بودن یک صندوق بر اساس شاخص کل می‌تواند در افزایش پیش‌بینی‌پذیر بودن صندوق اهرمی نقش موثری داشته باشد. صندوق دوایکس مبتنی بر شاخص کل است اما سایر صندوق‌ها ارتباط دقیقی با شاخص ندارند و بیشتر از کلیت و حال و هوای بازار متاثر می‌شوند.
صندوق‌های کلاسیک همان صندوق‌های عادی سهامی هستند. بهترین صندوق‌های سهامی کلاسیک قابل معامله در بورس در یک سال گذشته از نظر بازدهی، صندوق‌های جاودان، صدف، خبرگان، ثمین و پرتو هستند که بین 40 تا 50 درصد بازدهی داشته‌اند. بهترین صندوق‌های کلاسیک سهامی صدور و ابطالی یک سال گذشته هم صندوق اعتبار سهام ایرانیان، رشد داده محور توانا، مشترک یکم اکسیر فارابی، زمرد آگاه و آهنگ سهام کیان هستند که بازدهی 41 تا 52 درصدی داشته‌اند. صندوق‌های کلاسیک سهامی قابل معامله را می‌توان از طریق کارگزاری‌ها خرید و فروش کرد اما خرید و فروش صندوق‌های صدور و ابطالی از طریق تماس با خود صندوق یا اپلیکیشن نهادهای مالی موسس آنها ممکن است. به عنوان مثال، خرید صندوق آهنگ سهام کیان با مراجعه به وبسایت کیان دیجیتال و دانلود اپلیکیشن آن امکان‌پذیر است. همچنین می‌توان آن را از طریق تماس با صندوق نیز خریداری کرد.
یکی دیگر از بهترین صندوق‌های سهامی در یک سال گذشته، صندوق‌های بخشی بوده‌اند. صندوق‌های بخشی در ایران سابقه چندانی ندارند اما در یک سال گذشته مورد استقبال قرار گرفته‌اند و در بسیاری از بخش‌ها صندوق سرمایه‌گذاری تاسیس شده است. این صندوق‌ها که عمدتا در یک صنعت خاص سرمایه‌گذاری می‌کنند، در بخش‌های بانکی و سیمانی بازدهی مناسبی کسب کرده‌اند. دارا یکم و سمان از جمله این صندوق‌ها هستند. سایر بخش‌ها در مواردی مانند صنعت دارو، غذا، خودرویی، فلزات و موارد دیگر فعال هستند. در شرایط تسهیل روابط تجاری، صندوق‌های بخشی بانکی گزینه مناسبی هستند، در حالی که در شرایط تورم خوراکی‌ها، صندوق‌های غذایی و در شرایط افزایش نرخ داروها، صندوق‌های دارویی جزو صندوق‌های سهامی سودده هستند.
از نظر ارزش کل دارایی، بزرگترین صندوق بخشی دارا یکم است که به عنوان بزرگترین صندوق بازار سرمایه نیز شناخته می‌شود. پس از آن نیز صندوق پالایش قرار دارد. به طور کلی، صندوق‌های بخشی ریسک بالایی دارند و صندوق‌های بزرگی هم نیستند. به همین دلیل هم ممکن است در برخی موارد نقدشوندگی آنها با مشکل روبرو شود. با این حال، در شرایطی که یک صنعت عملکرد خوبی دارد و بسیاری از سهم‌های آن صف خرید هستند، صندوق‌های بخشی گزینه‌ای مناسب به شمار می‌آیند.
صندوق‌های شاخصی در ایران کم‌تعداد هستند و به همین دلیل مقایسه آنها تقریبا ساده است. هدف این صندوق‌ها حرکت همگام با یک شاخص معین است. هفت صندوق در کشور رسما شاخصی هستند، هرچند برخی دیگر استراتژی‌های مشابهی در پیش می‌گیرند. در میان صندوق‌های شاخصی، بالاترین ارزش معاملات متعلق به صندوق شاخصی هم‌وزن کیان است و پس از آن صندوق‌های آرام، 30 شرکت فیروزه، کاردان، وبازار و هوشمند قرار دارند. در بازه زمانی یک سال گذشته صندوق‌های شاخصی کاردان، فیروزه و وبازار بازدهی بالاتری داشته‌اند اما از نظر دارایی‌های صندوق، شاخصی هم‌وزن کیان اول است و صندوق‌های آرام، فیروزه و کاردان در رتبه‌های بعدی جای دارند. کل بازار صندوق‌های شاخصی در ایران کوچک و مجموع دارایی هفت صندوق آن در اواخر تیر ماه 1404 حدود 4 هزار میلیارد تومان است. صندوق شاخصی هم‌وزن کیان مبتنی بر حرکت همگام با شاخص هم‌وزن است، اما سایر صندوق‌ها مبتنی بر شاخص کل یا 30 شرکت بزرگ هستند.
