عرضه اولیه سهام (به انگلیسی: Initial Public Offerings) که به اختصار با IPO نشان داده می‌شود، عبارتست از اولین فروش سهام یک شرکت خصوصی که طی آن به یک شرکت عمومی تبدیل می‌شود. عرضهٔ اولیهٔ سهام معمولاً باعث می‌شود بخشی از پول سرمایه‌گذاران به جای خرید سهام موجود، برای خرید سهام جدید به کار رود و به این ترتیب، تقاضای مؤثر برای سهام موجود را کاهش دهد در حالیکه عرضهٔ کل سهام در بازار افزایش یافته است. چنین وضعیتی به تنزل قیمت‌ها منجر می‌شود.
عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، شرکت تازه ایست. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. خیلی از این شرکت ها ممکن است یک شرکت دولتی باشند که سالهای زیادی سابقه داشته اند. این نوع سهام شرایطش نسبت به خرید و فروش عادی سهام کمی متفاوت است. اما بعد از آن دیگر تفاوتی با بقیه سهام موجود در بورس ندارد.
اصولا برای عرضه‌های اولیه در روز اول یک مقداری مشخص می‌کنند که نمی‌توان در آن روز بیشتر از این سهام آن شرکت را خریداری کرد و از فردای آن روز همه چیز مثل حالت عادی می‌شود و آن سهام مانند بقیه سهام‌هایی که در بورس وجود دارد خواهد بود ولی روز عرضه اولیه این محدودیت وجود دارد که عدالتی هم بین سهامدارها اتفاق بیافتد یک زمان عرضه اولیه ۵۰۰ هزار تومان به هر کسی می‌رسد و یا یک وقت هم ۵ میلیون تومان، ۱۰ میلیون تومان و یا عددهای کمتر و بیشتر تقسیم بندی می‌شود و بستگی به بزرگی ارزش آن شرکت دارد و اینکه آنها تصمیم گرفته‌اند چند درصد از شرکتشان را در بازر بورس عرضه کنند.
عرضه اولیه وقتی می‌خواهد صورت بگیرد یک سری تحلیلگر آنها را بررسی می‌کنند و آن شرکت را از نظر قیمت ارزش‌گذاری می‌کنند و متوجه می‌شوند که مثلا قیمت هر سهم این شرکت ۱۰۰۰ تومان ارزش دارد ولی می‌گویند ما با این شرایط خریدار نیستیم، اگر این قیمت را ارزانتر بدهید می‌خریم. خود این شرکت هم این تحلیل‌ها را راجع به قیمت سهام خودش می‌داند اصولا برای اینکه از عرضه‌های اولیه استقبال بشود آنها هم حاضر‌اند قیمت سهام خود را یک مقداری پایین‌تر از ارزش واقعی خودشان بدهند و به فروش برسانند و اصولا بعد از عرضه‌های اولیه این سهام‌ها تا چند روز ۵+ معامله می‌شود و هر کدام شاید ۱۰ %، ۲۰ % ، ۳۰ % طی چند روز قیمتشان رشد کند اما عرضه اولیه در روز اول بسیار محدود است و بسته به بزرگی آن شرکت و آن حجمی از شرکت که خودش را می‌خواهد به فروش برساند مشخص کننده این است که حدودا به هر نفر چقدر سهام می‌رسد.
بازدهی عرضه اولیه در سال های مختلف
روش‌های گوناگونی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارند. تا چند وقت پیش، عرضه‌های اولیه‌ای که در بورس انجام می‌شدند به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفتند. به این ترتیب که سهم‌ها طی فرآیندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن نقشی نداشتند، ابتدا کشف قیمت می‌شد؛ یعنی قیمتی که سرمایه گذاران برای اولین بار می‌توانستند آن سهام را خریداری کنند، مشخص می‌گشت. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود، سهمیه هر فرد برای خرید سهام عرضه اولیه مشخص و ساعت سفارش گذاری تعیین می‌گردید. مثلا بورس اعلام می‌کرد که عرضه سهام شرکت «x» در ساعت ۱1:۳۰ آغاز می‌شود و هر سرمایه گذار می‌تواند 2۰۰۰ سهم را در قیمت 3۰۰ تومان سفارش بگذارد. پس در این روش، قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص می‌شد و تنها باید در ساعت مشخص شده سفارش در سیستم ثبت می‌گردید. اگر هم تعداد سهم‌های تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند. اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است.
آنچه مردم باید در مورد عرضه های اولیه بدانند
به تازگی در بورس تهران از روش جدیدی به نام «بوک بیلدینگ» برای خرید عرضه اولیه رونمایی شده است. عرضه اولیه در روش بوک بیلدینگ به این صورت اجرا می‌شود که شرکتی که شرایط پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را دارد و به اصطلاح در بازار «درج نماد» شده است توسط یکی از شرکت‌های مشاور سرمایه گذاری یا تامین سرمایه، ارزش گذاری می‌شود. این تعیین ارزش پس از بررسی کامل بنیادی شرکت، تخمین سودآوری آتی، تخمین نرخ بازدهی مورد انتظار سرمایه گذار و استفاده از روش‌های ارزش‌گذاری همچون تنزیل جریانات نقدی انجام می‌شود. با توجه به ماهیت روش بوک بیلدینگ، قیمتی به عنوان حداقل قیمت مورد تایید قرار می‌گیرد و سقف قیمتی که معمولا ۱۰ درصد بیشتر از حداقل قیمت است تعیین می‌گردد تا تمام سرمایه گذاران علاقه‌مند به شرکت در اولین عرضه، متناسب با تحلیلشان درخواست قیمتی خود را ثبت کنند.
حداقل ۴۸ ساعت کاری قبل از انجام اولین عرضه، اطلاعیه آن در سایت سازمان بورس یا فرابورس منتشر می‌شود. در آن اطلاعیه حداکثر تعداد سهام قابل سفارش، تاریخ انجام اولین عرضه و دامنه قیمت مجاز تعیین می‌گردد. در روز مشخص شده برای عرضه، اطلاعیه شروع دوره معاملات عرضه اولیه در سایت سازمان بورس و توسط ناظر بازار اعلام می‌شود. پس از آن، شما به مدت ۲ ساعت فرصت دارید تا درخواست خود را ثبت کنید. پس از پایان دوره سفارش سرمایه گذاران، سازمان بورس متناسب با تعداد متقاضیان و سقف تعداد سهام قابل عرضه، شروع به تخصیص سهام به تمام متقاضیان می‌کند.
یکی از معایب روش بوک بیلدینگ، قیمت و محدودیت مثبت و منفی ۱۰ درصد است. با وجود آن که نهاد عرضه کننده، یک قیمت را به عنوان کف قیمت سهم مشخص می‌کند. اما سرمایه گذاران می‌توانند سفارش خرید خود را در بازه‌ای بین این قیمت کف و ۱۰% بالاتر از آن قرار دهند. مشکل این است که به احتمال زیاد چنین کاری باعث می‌شود تا افراد در سقف قیمتی ثبت سفارش و خرید سهام را انجام دهند که ممکن است باعث ایجاد صف خرید در عرضه اولیه شود.
مهم‌ترین مزیت این روش، امکان ثبت سفارش به قیمت‌های متفاوت است. در روش بوک بیلدینگ، هر سفارش با توجه به حداکثر حجم مشخص شده و در قیمتی که خریدار تعیین می‌کند در سامانه معاملات ثبت خواهد شد. در روش بوک بیلدینگ هر خریدار با توجه به تحلیل و بررسی‌های خود، درخواست خرید سهام را در ساعتی مشخص که از قبل توسط ناظر بازار اعلام می‌شود، در سیستم معاملاتی ثبت می‌کند. در این روش راحت‌تر از روش حراج، خرید انجام می شود. هم چنین دیگر اولویت با سفارش زودتر نیست و شما نباید خیلی سریع سفارش خود را ثبت کنید. بلکه بر اساس تحلیل خود آن قیمتی را که در بازه مشخص شده انتخاب کرده و در آن قیمت، سفارش خود را ثبت می‌کنید.
گفتگو در خصوص بازار سرمایه و عرضه اولیه ها
چقدر سرمایه برای خرید عرضه اولیه نیاز هست؟
نمی‌توان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد. چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویه‌حساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد. سهامداران می‌توانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد مثل ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بازار بورس، توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس، مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایت‌های تحلیل‌گری و کانال‌های خبری کارگزاری‌ها، بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه، بررسی روند فعلی بازار بورس، را در نظر داشت.
| نام شرکت | نماد | تاریخ عرضه | قیمت عرضه ریال | حداکثر سهمیه هر کد معاملاتی |
| انتقال داده آسیا | آسیاتک | 1401/2/7 | 5460 تا 6660 | 400 |
| داروسازی دانا | ددانا | 1401/2/26 | 23008 تا 28121 | 200 |
| سیمان آبیک | سابیک | 1401/2/28 | 10030 تا 12250 | 300 |
| نام شرکت | نماد | تاریخ عرضه | کف قیمت عرضه ریال | حداکثر سهمیه هر صندوق |
| حمل و نقل ترکیبی مواد معدنی گهر ترابر سیرجان | حگهر | 1401/2/20 | 5450 | 44 میلیون و 400 هزار سهم |
| فروسیلیسیم خمین | فروسیل | 1401/2/21 | 19000 | 4 میلیون سهم |
|
نام شرکت |
نماد |
تاریخ عرضه |
قیمت عرضه ریال |
حداکثر سهمیه هر نفر |
|
شرکت گسترش صنایع روی ایرانیان |
1400/02/22 |
5617تا6179 |
130 |
|
|
شرکت تولید و توسعه سرب و روی ایرانیان |
1400/02/29 |
7129تا7842 |
130 |
|
|
شرکت صنعت غذایی کروروش |
1400/03/05 |
28500تا29950 |
500 |
|
|
شرکت لیزینگ کارآفرین |
1400/03/19 |
2090تا2200 |
150 |
|
|
شرکت محصولات کاغذی لطیف |
1400/04/02 |
30000تا32500 |
50 |
|
|
شرکت سپید ماکیان |
1400/04/23 |
19900تا21000 |
150 |
|
|
شرکت سرمایه گذاری هامون |
1400/05/06 |
1750تا1902 |
840 |
|
|
شرکت سرمایه گذاری و خدمات مدیریت صندوق بازنشستگی کشوری |
1400/05/20 |
4566 تا 5023 |
76 |
|
|
شرکت آرایشی و بهداشتی آریان |
1400/06/17 |
18819 تا 2300 |
72 |
|
|
مجتمع جهان فولاد سیرجان |
1400/06/17 |
4500 تا 5500 |
1452 |
|
|
شرکت پارس فولاد سبزوار |
1400/06/24 |
25570 تا 31250 |
225 |
|
|
شرکت توسعه سامانه های نرم افزار نگین |
1400/06/24 |
6244 تا 7630 |
50 |
|
نام شرکت |
نماد |
تاریخ عرضه |
قیمت عرضه ریال |
حداکثر سهمیه هر صندوق |
|
شرکت ریل‌پردازنوآفرین |
1400/06/22 |
2727تا3333 |
930 میلیون |
جدیدترین اخبار عرضه اولیه را در صفحه اخبار عرضه اولیه بخوانید.
