به گزارش نبض بورس، این روزها دوباره موضوع سبز بودن شاخص کل و قرمزپوشی سبد سهامداران مطرح شده است. سهامداران خرد معتقدند که شاخص کل نمی تواند بیانگر وضعیت بازار باشد و این شاخص به هیچ عنوان رکود و رونق بازار سرمایه را به خوبی نشان نمی دهد.
در گفتگو با یازده کارشناس بازار سرمایه این پرسش را مطرح کرده ایم که به نظر شما شاخص کل معیار خوبی برای سنجش رکود یا رونق بازار سرمایه هست؟ اگر پاسخ مثبت یا منفی است، چرا؟ در صورت پاسخ منفی، شاخص جایگزین برای سنجش وضعیت بازار سرمایه چه شاخصی می تواند باشد؟
قبل از آنکه پاسخ کارشناسان را ببینیم بد نیست در ابتدا تعریفی از دو شاخص کل و شاخص کل هموزن داشته باشیم.
شاخص کل بورس که به آن شاخص قیمت و بازده نقدی هم می گویند، بیان کننده سطح عمومی قیمت ها و سود نقدی سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است، در واقع این شاخص بیان کننده میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس می باشد. در بررسی شاخص کل باید به این نکته توجه داشت که شرکت های بزرگتر (شرکت های با سرمایه بالاتر و ارزش بازار بیشتر) اثر بیشتری بر رشد و یا ریزش شاخص دارند.
در کنار شاخص کل، شاخص کل هموزن وجود دارد که اندازه شرکت ها در محاسبه آن تاثیری ندارند و وزن همه شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شود.
پاسخ: خیر. شاخص کل با وزن دهی به برخی سهم های کلان در بازار "شاخص مهندسی شده" را توجیه می نماید. همزمانی مثبت بودن شاخص کل و افزایش تعداد نمادهای قفل در صف فروش، گواه این است که شاخص کل، معیار مناسبی برای سنجش روند بازار نیست. وزن دهی در بازارهای عمیق با نقدینگی بالا مانند بورس نیویورک، شانگهای و یا لندن امکان پذیر است ولیکن پیاده کردن همان الگو در بورس ایران تجربه موفقی نبوده و باید اصلاح شود.
شاخص هم وزن معیار مناسبتری برای سنجش روند بازار است ولیکن پبشنهاد من فرمول نویسی مجدد با شرایط فعلی بازار است. زیرا الگوهای قدیمی، کارایی لازم برای سنجش بازار را ندارند.
پاسخ: شاخص های کل و هموزن هر دو نمایه ای از وضعیت کل بازار را به تصویر می کشند و به تنهایی نمی توانند وضعیت بازدهی سرمایه گذاری افراد را نشان دهند ولیکن برای نگاه به کلیت بازار مفید هستند. این در حالی است که تغییرات شاخص، هم از سوی سهامداران و هم از سوی متولیان و سیاسیون، با بیش واکنشی روبرو است .
جایگزین مناسب به نظر اینجانب طراحی ایندکس بازدهی پرتفوی هر شخص در بازه های زمانی از بدو سرمایه گذاری و نیز بازه های دلخواه توسط شرکتهای نرم افزاری ارائه دهنده پلتفورم ها در سامانه های برخط است که سهامداران بتوانند با یک نگاه قضاوتی کلی به عملکرد شان داشته باشند.
پاسخ: محاسبه شاخص کل بر مبنای بزرگ یا کوچک بودن سهم است که طبیعتا هر چه سهم بزرگتر باشد وزن بیشتری را به خود اختصاص می دهد و در شاخص کل تاثیر بیشتری می گذارد. بنابراین نمی تواند مبنای درست و قابل اعتمادی برای پرتفوی اشخاص باشد. از سوی دیگر، شاخص کل هموزن تمامی شرکت ها را به یک اندازه در محاسبه در نظر می گیرد. شرکت ها چه دارای سرمایه زیادی باشند، چه دارای سرمایه اندک داخل شاخص هموزن به یک میزان تاثیرگذارند. بنابراین می توان گفت آنچه سرمایه گذاران در روز تجربه کرده اند می تواند به شاخص کل هموزن نزدیکتر باشد. به همین علت است که اگر شاخص کل هموزن مثبت باشد می توان امید بیشتری به بازار داشت.
پاسخ: در خصوص معیار ارزیابی فضای بازار سرمایه و بورس بر اساس حرکت های شاخص به خصوص شاخص کل باید گفت این شاخص نمی تواند نشان دهنده موفقیت یا عدم موفقیت در بازار سرمایه باشد. مگر اینکه در کنار شاخص کل، سایر شاخص ها از جمله شاخص کل هموزن و شاخص صنعت را نیز مورد بررسی قرار دهیم. سنجه دیگر می تواند بررسی حجم معاملات روزانه در مقایسه با حجم اوراق و یا سایر اوراق بهادار به جز سهام باشد. بررسی مجموع این موارد در کنار بررسی شاخص کل می تواند دید بهتری بدهد.
گفتنی است که این شاخص کل ابزاری است که هر از گاهی برای کنترل یا تنظیم شرایط عمومی در بورس مورد استفاده قرار می گیرد بنابراین نمی تواند به تنهایی سنجه خوبی باشد.
یکی از وظایف بورس و فرابورس، تولید انواع شاخص ها و معیارهای ارزیابی وضعیت عملکرد در بورس ها می باشد. به عبارت بهتر، یکی از وظایف بورس این است که باید با استفاده از داده های موجود، انواع معیارها و سنجه ها را استخراج کند.
پاسخ: برای سنجش رکود یا رونق بازار نمی توان قیمت را ملاک قرار داد چرا که هم اکنون به عنوان مثال قیمت مسکن بالاست اما در رکود به سر می برد. برای سنجش رکود و رونق حجم یا ارزش معاملات مهم است و در نتیجه شاخص کل نمی تواند معیار خوبی برای رکود یا رونق بازار سرمایه باشد. رکود یا رونق یعنی اینکه چقدر ما حجم معاملات را داریم و یا عمق معاملات چقدر است؟ شاخص کل صرفا تغییرات قیمتی را نشان می دهد و نه تغییرات حجمی را.
من فکر می کنم که شاخصی می تواند طراحی شود که حجم معاملات و ارزش معاملات را با یکدیگر نشان دهد. بر اساس فرمول هایی که برای شرکت های مختلفی می شود طراحی کرد، می تواند در این خصوص مفید باشد.
پاسخ: شخصا دیگر به شاخص کل اعتقادی ندارم و اصلا ملاک خوبی برای رشد یا اُفول سبد سرمایه گذاری نیست به این دلیل که شرایط هم اکنون ملاحظه می کنید مثلا شاخص کل سی هزار واحد رشد می کند اما خبری از رشد در سبد سرمایه گذاری نیست. ولی شاخص که اصلاح می کند سبد هم به شدت اصلاح می کند. به نظر من زمان آن رسیده است که این اشتباه محاسباتی در سازمان بورس بر طرف شود.
پاسخ: به قطع یقین شاخص هم وزن معیار مناسبتری به نسبت شاخص کل بازار سهام می تواند باشد؛ چرا که شاخص کل، وزن بیشتری به شرکتهای بزرگ می دهد و اگر مثلا در یک روز معاملاتی صرفا چند نماد بزرگ خوب معامله شوند اوضاع شاخص کل خوب خواهد بود اما در مقابل شاخص هم وزن به کلیت بازار سهام به یک دید نگاه می کند و کاری با برزگی و یا کوچکی شرکت ندارد بنابراین اینکه با یک سوء تعبیر حال خوب چند شرکت را به کل بازار تعمیم دهیم کار معقولی نبوده و در ذهنیت معامله گران و تصمیم گیرندگان بازار نوعی کج پنداری ایجاد می نماید.
پاسخ: شاخص کل ملاک خوبی برای سنجش وضعیت بازار نیست. به دلیل آنکه هر چقدر نماد بزرگتر باشد تاثیرش بر شاخص کل بیشتر است، بارها مشاهده شده است که مثلا فارس و شستا را با کد به کد حقوقی ها به منظور سبز نگه داشتن شاخص کل، بالا نگه داشته اند. در صعودهای اخیر شاخص کل ملاحظه گردید که این شاخص سبز بود اما شاخص کل هموزن منفی بود.
شاخص کل هموزن ملاک بهتری است چون به نمادها به یک اندازه وزن می دهد.
پاسخ: خیر، اصلا شاخص کل معیار مناسبی نیست. به نظر من فعلا برای بررسی می توانیم بر روی شاخص هم وزن، حساب باز کنیم.
پاسخ: خیر. شاخص ها عمدتا معیارهای رکود یا رونق اقتصادی در بازار سرمایه هستند، جهت اشراف به کلیت بازار و حتی پیش بینی تغییرات احتمالی قیمت ها در آینده. در بازار بورس شاخص کل نماگر همه شركت های بورسی است و نشان از رفتار عمومی تمام فعالین بازار می باشد اما باید با نگاه محتاطانه به آن نگاه کرد. مثلا اگه شما بخواهید وضعیت تحصیلی یک فرد را به صورت کلی نگاه کنید باید معدل دروس آن را ببینید و در کنار آن به یک یا دو تا از دروس مهمش هم باید نگاه جداگانه داشته باشید. پس شاخص در کلیت خودش مهم است ولی نمی تواند به تنهایی بازگو کننده همه اتفاقات باشد، بویژه که بازار ما از عمق کافی برخوردار نیست و به راحتی بازارسازها میتوانند شاخص سازی کنند.
پس می توانیم از کلیت شاخص استفاده کنیم ولی همزمان باید سایر فاکتور ها بازار را هم بشناسیم. نکته دیگر اینکه باید به شاخص کل برای سهام شاخص ساز و به شاخص هم وزن برای سهام کوچکتر، هم زمان، نظر داشته باشیم. نکته سوم اینکه چون بازار ما حجم مبنا و دامنه نوسان دارد لذا واقعیت قیمتها تماما در شاخص تجلی پیدا نمی کند.
پاسخ: خیر. ما از گذشته هم یک سری انتقادات به شاخص کل داشتیم. ما اگر قرار باشد یک نماگر برای بازار داشته باشیم که به ما نشان دهد اوضاع بازار به صورت کلی چگونه است، شاخص کل این را نمی تواند نشان دهد. یکی از انتقادات به شاخص کل، نحوه محاسبه آن بوده است که سود نقدی هم به آن اضافه می شود و این در حالی است که اگر ما انتظار داشته باشیم که بازدهی واقعی شاخص کل مثلا در ده سال گذشته نشان داده شود، این امر محقق نخواهد شد. به عبارت بهتر با این فرمول و روش محاسبه، شاخص کل بیش از آنچه باید رشد می کرده ، رشد کرده است. مثلا در همین چند وقت اخیر حال و روز بازار چندان خوب نبوده است اما هر روز شاخص کل رشد داشته است. پس به نظر می رسد که باید روی شاخص کل تجدیدنظر کنیم. چرا؟ چون شاخص کل در ادبیات سیاسی کشور ما استفاده می شود و برای سیاست گذار محلی از تصمیم گیری شده است. بهتر است از شاخص کل هموزن استفاده شود چون به همه نمادها یک وزن می دهد یا اینکه سود نقدی را از فرمول شاخص کل حداقل خارج کنیم. نمی شود که با مثبت کردن چند سهم بزرگ، در شرایط کلی بازار تغییرات ایجاد کنیم. به عبارت ساده تر، نمی شود چون هوا سرد است برای نشان دادن درجه بالاتر و گرمتر بودن هوا، زیر دماسنج فندک بگیریم.
