به گزارش نبض بورس، شبکه‌های ریلی پرشتاب و زیرساختی — از مسیرهای عظیم چین گرفته تا کریدورهای ترانزیتی قاره‌ها — امروز دیگر صرفاً وسیله حمل‌ونقل نیستند. این خطوط، محرکی ژئوپلیتیک و اقتصادی برای کشورها شده‌اند. ابزاری برای تسهیل تجارت، کاهش هزینه نقل‌وانتقال، و اتصال بازارها بوده و کشورهایی که در توسعه راه‌آهن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اکنون از مزایای اقتصادی و منطقه‌ای گسترده بهره می‌برند.

۱. چین؛ قدرتی که آینده را با سرعت گلوله می‌سازد

چین با بیش از ۴۵ هزار کیلومتر مسیر فعال پرسرعت – بیشتر از مجموع تمام خطوط پرسرعت جهان – پیشتاز مطلق انقلاب ریلی است. این سرمایه‌گذاری عظیم ابعاد اقتصادی و ژئوپلیتیکی دارد: سرعت‌بخشیدن به جابه‌جایی، تسهیل یکپارچگی ملی، و توسعه نفوذ خارجی.

مزیت‌های کلیدی چین:

• خط پکن–شانگهای: پرترددترین خط HSR جهان.

• قطارهای Fuxing: ساخت داخل، با سرعت ۳۵۰ کیلومتر در ساعت.

• صادرات ریلی در قالب طرح کمربند و جاده: ساخت یا تأمین مالی خطوط در لائوس، اندونزی و اروپای شرقی.

نکته مهم: یک مطالعه در ۲۰۲۳ نشان داده است که هر ۱۰۰۰ کیلومتر خط HSR در چین می‌تواند طی پنج سال، ۲.۶ درصد GDP منطقه‌ای را افزایش دهد.

۲. ژاپن؛ پادشاه سرعت که هنوز پیشتاز نوآوری است

ژاپن که عصر خطوط پرسرعت را با «شینکانسن» آغاز کرد، همچنان استاندارد جهانی ایمنی، دقت و مهندسی است. برخی مسیرها هر سه دقیقه یک قطار اعزام می‌کنند؛ با تأخیرهایی در حد چند ثانیه.

برنامه‌ها و مزیت‌های ژاپن:

• خط مگلو چئو شینکانسن: در حال ساخت؛ زمان توکیو–ناگویا را به ۴۰ دقیقه کاهش می‌دهد.

• به‌روزرسانی خطوط قدیمی برای کاهش مصرف انرژی.

• پاسخ به کاهش جمعیت: طراحی مسیرها برای تقویت توسعه منطقه‌ای.

واقعیت مهم: خط «توکایدو شینکانسن» با بیش از ۴۰۰ هزار مسافر روزانه، طی بیش از ۵۰ سال هیچ تلفات جانی نداشته است.

رشد قیمت نفت پس از توقف افزایش تولید OPEC+ و نگرانی‌های ونزوئلا

در ادامه حتما بخوانید

۳. عربستان سعودی؛ ریلی پرسرعت در قلب صحرا

برخلاف تصور عمومی، عربستان یکی از آینده‌نگرترین پروژه‌های HSR را در منطقه دارد. خط حرمین که بین مکه و مدینه در ۲۰۱۸ تکمیل شد، سفر ۴ ساعته را به دو ساعت کاهش می‌دهد.

اقدامات کلیدی عربستان:

• حرمین HSR: جابه‌جایی ۶۰ میلیون مسافر در سال.

• پروژه NEOM: شامل یک کریدور ریلی ۱۷۰ کیلومتری با فناوری هوشمند، انرژی پاک و سیستم‌های خودکار.

• سرمایه‌گذاری در قطارهای برقی و ایستگاه‌های خورشیدی.

اهمیت استراتژیک: این پروژه بخشی از چشم‌انداز ۲۰۳۰ برای حرکت از اقتصاد نفتی به اقتصاد نوآورانه است.

۴. فرانسه، آلمان و اسپانیا؛ سه‌گانه ریلی اروپا

اروپا یکی از پایه‌گذاران شبکه‌های پرسرعت است و اکنون در مسیر ساخت یک شبکه یکپارچه قاره‌ای حرکت می‌کند.

فرانسه

• شبکه TGV با اتصال بیش از ۲۳۰ شهر.

• اجرای آزمایش قطارهای هیدروژنی کم‌کربن.

آلمان

• توسعه خطوط ICE بین شهرهای کلیدی مانند برلین، فرانکفورت و مونیخ.

• توسعه مسیرها به سوی دانمارک و چک.

اسپانیا

• بزرگ‌ترین شبکه پرسرعت اروپا.

• بلیت‌های HSR با قیمت‌هایی از ۷ یورو به‌دلیل رقابت و آزادسازی بازار.

ویژگی مشترک اروپا: تلفیق زیرساخت، سیاست‌گذاری و قیمت‌گذاری رقابتی.

۵. ایالات متحده؛ سرزمین خودرو در آستانه تحول ریلی

ایالات متحده پس از دهه‌ها بحث، اکنون وارد فاز اجرایی توسعه HSR شده است.

پروژه‌های کلیدی آمریکا:

• راه‌آهن پرسرعت کالیفرنیا: ۱۱۹ مایل در حال ساخت؛ اتصال لس‌آنجلس و سان‌فرانسیسکو در کمتر از سه ساعت.

• Brightline: نخستین HSR خصوصی کشور؛ فعال در فلوریدا و در مسیر پروژه لاس‌وگاس–لس‌آنجلس.

• بسته ۶۶ میلیارد دلاری دولت بایدن برای نوسازی ریلی.

واقعیت قابل توجه: آمریکا فقط یک خط (آسلای آمترک) دارد که به‌طور حداقلی «پرسرعت» محسوب می‌شود.

۶. جنوب شرق آسیا؛ میدان رقابت چین و ژاپن

این منطقه به یک آزمایشگاه ژئوپلیتیکی تبدیل شده؛ جایی که زیرساخت ریلی تبدیل به ابزار نفوذ قدرت‌ها شده است.

پروژه‌های مهم:

• اندونزی: نخستین قطار پرسرعت منطقه (جاکارتا–باندونگ) با مشارکت چین.

• تایلند: مسیر ۶۰۰ کیلومتری بانکوک–نانگ‌خای؛ حلقه اتصال به لائوس و چین.

• مالزی–سنگاپور: مذاکرات احیاء مسیر ۹۰ دقیقه‌ای کوالالامپور–سنگاپور.

نکته کلیدی: سازنده مسیر، معمولاً سازنده سیاست هم هست. زیرساخت به ابزار دیپلماسی تبدیل شده است.

۷. هند؛ در آستانه یک انقلاب ریلی

هند با جمعیت عظیم و ازدحام شبکه‌های موجود، اکنون در حال ساخت نخستین کریدور پرسرعت خود است.

نکات مهم:

• خط بمبئی–احمدآباد با همکاری ژاپن؛ زمان سفر را از ۸ ساعت به ۳ ساعت می‌رساند و در ۲۰۲۶ افتتاح می‌شود.

• ساخت تونل زیر دریا برای این مسیر، نخستین نمونه در هند.

• تحول شهری: HSR می‌تواند الگوهای توسعه شهری و قیمت زمین را تغییر دهد.

عدد قابل توجه: شبکه ریلی هند روزانه ۲۳ میلیون مسافر جابه‌جا می‌کند؛ بیش از جمعیت کل استرالیا.

نتیجه‌گیری

شبکه‌های ریلی پرسرعت در حال تبدیل‌شدن به ستون جدید ژئوپلیتیک جهانی هستند؛ از دیپلماسی زیرساختی چین تا آزمایشگاه ژرف ژاپن، تحولات عربستان، رقابت اروپا، پروژه‌های پرچالش آمریکا و رقابت قدرت‌ها در جنوب شرق آسیا.
این مسیرها تنها راه جابه‌جایی نیستند؛ راه نفوذ، رشد اقتصادی، رقابت فناوری و بازتعریف قدرت هستند.
کشورهایی که امروز در این عرصه سرمایه‌گذاری می‌کنند، فردا مسیر تجارت، انرژی، سرمایه و نفوذ سیاسی را تعیین خواهند کرد.