۳.۲۶ تریلیون دلار خسارت بلایای طبیعی به کشاورزی جهان در ۳۰ سال

به گزارش نبض بورس، بلایای طبیعی طی سه دهه گذشته ضربه‌ای بی‌سابقه به امنیت غذایی جهانی وارد کرده‌اند. جدیدترین گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) نشان می‌دهد این حوادث بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۳ بیش از ۳.۲۶ تریلیون دلار خسارت به بخش کشاورزی وارد کرده‌اند؛ بخشی که ستون فقرات تغذیه و معیشت میلیاردها نفر است. FAO که نهاد تخصصی سازمان ملل در حوزه غذا، کشاورزی و ریشه‌کنی گرسنگی است، هشدار می‌دهد شدت این روند می‌تواند آینده تولید غذا را به‌طور جدی تهدید کند.

خسارتی بی‌سابقه: میلیاردها تن محصول و کالری روزانه کم‌شده برای میلیون‌ها نفر

گزارش ۲۰۲۵ FAO نشان می‌دهد که در بازه ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۳ بلایای طبیعی ـ از خشکسالی و سیل تا آفات و موج گرمای دریایی — تقریباً ۳.۲۶ تریلیون دلار خسارت به بخش کشاورزی جهان وارد کرده است. معادل این رقم، حدود ۹۹ میلیارد دلار در سال است که تقریباً ۴ درصد از تولید ناخالص کشاورزی جهانی را تشکیل می‌دهد.

در این دوره، کشاورزی جهانی ۴.۶ میلیارد تن غلات، ۲.۸ میلیارد تن میوه و سبزی و ۹۰۰ میلیون تن گوشت و لبنیات را از دست داده است. این کاهش تولید معادل کاهش ۳۲۰ کیلوکالری در روز برای هر نفر در سطح جهانی — یعنی حدود ۱۳ تا ۱۶ درصد از نیاز انرژی انسانی — است.

طبق گزارش، بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۳ حدود ۴.۶ میلیارد تن غلات، ۲.۸ میلیارد تن میوه و سبزیجات و ۹۰۰ میلیون تن گوشت و فرآورده‌های لبنی از بین رفته‌اند.

 

 

توزیع جغرافیایی خسارت‌ها

• آسیا بیشترین ضرر مطلق را متحمل شده است: با ۱.۵۳ تریلیون دلار (۴۷ درصد از کل خسارت) — نشان‌دهنده حجم بالای تولید کشاورزی و نیز قرار گرفتن در معرض سیل، طوفان و خشکسالی. 

• قاره آمریکا (شامل آمریکای شمالی و جنوبی) با حدود ۷۱۳ میلیارد دلار خسارت (۲۲٪ کل) مواجه شده است؛ عمدتا به دلیل خشکسالی، طوفان و تغییرات شدید دمایی. 

• آفریقا اگرچه از نظر عدد مطلق کمتر خسارت دیده — در حدود ۶۱۱ میلیارد دلار — اما نسبت به تولید کشاورزی‌اش بیشترین ضربه را خورده است؛ بلایا معادل ۷.۴ درصد از GDP کشاورزی این قاره را نابود کرده‌اند. 

• دولت-شهرها و کشورهای جزیره‌ای کوچک نیز به‌خاطر طوفان، سیلاب و بالا آمدن سطح دریا آسیب‌های شدید ولی نسبتاً نامتناسبی را متحمل شده‌اند.

بخش شیلات و آبزی‌پروری نیز متضرر شد

گزارش FAO همچنین نشان می‌دهد که موج‌های گرمای دریایی بین سال‌های ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۲ حدود ۶.۶ میلیارد دلار به بخش شیلات و آبزی‌پروری خسارت زده‌اند — بخشی که معیشت حدود ۵۰۰ میلیون نفر به آن وابسته است. با این حال، این خسارت‌ها اغلب در ارزیابی‌ها نادیده گرفته می‌شوند.

ریسک‌های ۲۰۲۶ زیر ذره‌بین: IMF از سایه ریسک بر اقتصاد خاورمیانه می‌گوید

در ادامه حتما بخوانید

فناوری دیجیتال: نقطه امید یا راه‌حل ناکافی؟

در گزارش FAO تأکید شده است که فناوری‌های نوین — از هوش مصنوعی (AI) و سنجش از راه دور (remote sensing)، تا پهپادها، سنسورها و ارتباطات موبایلی — در حال متحول کردن شیوه مدیریت ریسک بلایای طبیعی در کشاورزی هستند. این ابزارها امکان رصد دقیق، هشدار زودهنگام، بیمه پارامتریک، و اقدام پیشگیرانه را فراهم کرده‌اند.

ریسک‌های ۲۰۲۶ زیر ذره‌بین: IMF از سایه ریسک بر اقتصاد خاورمیانه می‌گوید

در ادامه حتما بخوانید

به عنوان نمونه:

• سامانه بیمه پارامتریک دیجیتال که اکنون بیش از ۹.۱ میلیون کشاورز را تحت پوشش دارد. 

• سیستم‌های هشدار اولیه و اتاق مانیتورینگ بلایا در FAO که امکان تخلیه تا ۹۰ درصد جمعیت در معرض خطر را پیش از وقوع بلایا فراهم کرده‌اند. 

• پلتفرم‌هایی مانند Climate Risk Toolbox (CRTB) که در بیش از ۲۰۰ پروژه برای برنامه‌ریزی کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ یا سامانه‌هایی برای پایش آفات مثل FAMEWS که در ۶۰+ کشور فعال است. 

اما FAO هشدار داده که دسترسی به این امکانات محدود است: بیش از ۲.۶ میلیارد نفر — عمدتاً در مناطق روستایی — هنوز به اینترنت و زیرساخت دیجیتال دسترسی ندارند. بنابراین تحقق کامل «شکوفایی دیجیتال» در خدمت امنیت غذایی نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده‌تر در زیرساخت، سواد دیجیتال و سیاست‌های هماهنگ است.

نتیجه‌گیری و پیام برای سیاست‌گذاران

گزارش FAO زنگ خطری روشن برای جهان است: بلایا طی سه دهه، بخش عظیمی از کشاورزی و امنیت غذایی را هدف گرفته‌اند. بدون سرمایه‌گذاری در زیرساخت دیجیتال، بیمه، هشدار زودهنگام و مقررات اقلیمی منسجم، آسیب‌ها ممکن است در دهه‌های پیش‌رو تشدید شوند.

کارنامه ۳.۲۶ تریلیون دلار خسارت (همراه با کاهش دسترسی به غذا برای میلیاردها نفر) نشان می‌دهد که «مقاومت» و «پیشگیری» دیگر گزینه نیستند بلکه ضرورت‌اند. سیاست‌گذاران، دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی باید این داده‌ها را مبنای عدالت غذایی، امنیت معیشتی و تغییر ساختاری در نظام کشاورزی و اقلیم قرار دهند.