اقتصاد ایران زیر سایه آتش‌سوزی‌های هیرکانی: ۲ میلیون هکتار سرمایه، ۲ میلیارد دلار زیان

به گزارش نبض بورس، هیرکانی، قدیمی‌ترین جنگل زنده جهان، امروز به کانون یک بحران اقتصادی بدل شده؛ بحرانی که هر سال میلیاردها دلار از سرمایه طبیعی ایران را نابود می‌کند. آتش‌سوزی‌ها، تغییر کاربری و فرسایش خاک سرعت تخریب این پهنه را به نقطه‌ای رسانده‌اند که زیان سالانه آن از برخی پروژه‌های بزرگ نفتی فراتر رفته است.
اگر مداخله فوری صورت نگیرد، ایران تا سال ۱۴۱۰ با خسارتی روبه‌رو خواهد شد که بازسازی آن به ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد.

اهمیت اقتصادی هیرکانی

جنگل‌های هیرکانی تنها یک ذخیره‌گاه طبیعی نیستند. این پهنه یک «سرمایه ملی» با بازده اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم است. ارزش خدمات اکوسیستمی این جنگل‌ها شامل تولید آب، کنترل سیلاب، حفظ خاک، ذخیره کربن، تنوع زیستی و گردشگری، سالانه بین ۳ تا ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

این جنگل‌ها که زمانی حدود ۲ میلیون هکتار وسعت داشتند، امروز به حدود ۱.۳۵ میلیون هکتار پوشش مؤثر رسیده‌اند. یعنی کاهش بیش از ۳۵ درصدی در کمتر از یک قرن. در کشوری با بحران آب، فرسایش خاک و افزایش شدت سیلاب‌ها، از بین رفتن چنین ذخیره‌ای عملاً به معنی تخریب زیرساخت‌های طبیعی توسعه اقتصادی است.

خسارت‌های آتش‌سوزی؛ میلیاردها دلار سرمایه‌ای که دود می‌شود

طبق برآوردهای مبتنی بر مدل‌های اقتصاد منابع، ارزش هر هکتار جنگل هیرکانی ۵۰ تا ۷۵ هزار دلار در سال است. فقط در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳,۸۰۰ هکتار از این جنگل‌ها در آتش سوخته است؛ یعنی ۱۹۰ تا ۲۸۵ میلیون دلار خسارت مستقیم. با لحاظ خسارات ثانویه مانند تشدید سیلاب، نابودی تنوع زیستی، تضعیف کیفیت خاک و هزینه احیای جنگل‌ها، زیان واقعی به ۵ برابر افزایش می‌رسد.
بر این اساس، تخمین زده می‌شود آتش‌سوزی‌های پنج سال اخیر رقمی حدود ۱.۶ تا ۲.۱ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد ایران وارد کرده است.

این در حالی است که بودجه سالانه حفاظت از جنگل‌های کشور حتی به ۰.۰۰۵ درصد تولید ناخالص داخلی هم نمی‌رسد.

سرمایه‌گذاری روی بیت‌کوین در بورس؟

در ادامه حتما بخوانید

شدت‌گیری بحران اقلیمی در شمال ایران

طی یک دهه گذشته، دمای میانگین مناطق شمالی حدود ۱.۷ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و رطوبت خاک در تابستان‌ها ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است. این شرایط، هیرکانی را به یکی از مستعدترین مناطق برای آتش‌سوزی‌های گسترده تبدیل کرده است.
افزون بر تغییرات اقلیمی، حضور دام، کشاورزی فشرده، ویلاسازی و توسعه راه‌های غیرکارشناسی، شدت‌گیری بحران را تشدید کرده‌اند.

تغییر کاربری؛ تهدیدی بزرگ‌تر از آتش‌سوزی

بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ حدود ۶۵ هزار هکتار از اراضی جنگلی شمال تغییر کاربری یافته است. رقمی که معادل نابودی ۴ میلیارد دلار سرمایه طبیعی است.
این تغییرات باعث افزایش سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب روان‌آب و رشد ۳۰ درصدی فرسایش خاک در بسیاری از نقاط گیلان و مازندران شده است.
افزایش سیلاب‌های ناگهانی و فرسایش اراضی کشاورزی، مستقیماً هزینه‌های دولت و خانوارها را بالا برده است.

اثرات اقتصادی تخریب هیرکانی بر بخش‌های مختلف

تخریب جنگل‌ها اثرات غیرمستقیم و عمیقی بر اقتصاد ایران دارد:

• افزایش هزینه‌های انرژی و آب شهری به دلیل کاهش رطوبت و تبخیر

• بالا رفتن هزینه تصفیه آب به دلیل ورود رسوبات و آلاینده‌ها

• کاهش کیفیت خاک کشاورزی و افت بهره‌وری

• کاهش جذابیت گردشگری شمال و افت درآمد سالانه چند هزار میلیارد تومانی

• افزایش هزینه‌های سیلاب برای دولت و بیمه‌ها

به بیان دیگر، هر هکتار جنگل که از بین می‌رود، یک «دستگاه مولد اقتصادی» خاموش می‌شود.

سناریوی ۱۴۱۰: آینده‌ای که اقتصاد ایران تحملش را ندارد

اگر روند فعلی تداوم یابد، ایران تا سال ۱۴۱۰ با موارد زیر روبه‌رو خواهد بود:

• از دست رفتن ۱۰ درصد دیگر از مساحت هیرکانی

• افزایش خسارت اقتصادی سالانه به ۵ تا ۶ میلیارد دلار

• نیاز به ۱۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای احیای جنگل‌ها و تثبیت خاک

• افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی خطر سیلاب‌های شدید در چهار استان شمالی

این ارقام نشان می‌دهد تخریب هیرکانی در حال تبدیل شدن به یک «زیان انباشته ملی» است که بار مالی آن بر دوش نسل‌های آینده خواهد ماند.

هیرکانی، ثروت نسل امروز و فردا

هیرکانی نه یک دغدغه محیط‌زیستی بلکه یک پرونده اقتصادی است.  از دست دادن این جنگل‌ها، به معنای از دست دادن یکی از سودآورترین دارایی‌های طبیعی کشور است. هزینه‌های کنونی حفاظت بسیار کمتر از خسارات آینده است. در صورت بی‌توجهی، ایران تا یک دهه آینده با بحرانی مواجه خواهد شد که اثرات آن از بسیاری پروژه‌های صنعتی و مالی سنگین‌تر است.