فرابورس ایران
1. مقدمه و تاریخچه شکل‌گیری فرابورس ایران
2. تفاوت‌های فرابورس و بورس اوراق بهادار تهران
3. ساختار و بازارهای فرابورس ایران
4. مزایا و معایب (ریسک‌ها و چالش‌های) سرمایه‌گذاری در فرابورس
5. مراحل پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران
6. فرابورس ایران و تأمین مالی شرکت‌ها
7. سامانه‌ها و ابزارهای معاملاتی در فرابورس
8. مهم‌ترین نمادهای فرابورس ایران
9. مقررات و قوانین حاکم بر فرابورس ایران
10. آینده فرابورس ایران و روندهای پیش‌رو
11. نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
1- مقدمه و تاریخچه شکل‌گیری فرابورس ایران
فرابورس ایران یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه کشور است که نقش مهمی در تسهیل معاملات اوراق بهادار و تأمین مالی شرکت‌ها ایفا می‌کند. این بازار به عنوان بستری انعطاف‌پذیرتر نسبت به بورس اوراق بهادار تهران، شرایط ساده‌تری برای پذیرش شرکت‌ها دارد و به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا در دارایی‌های متنوعی سرمایه‌گذاری کنند.
تاریخچه شکل‌گیری فرابورس ایران به سال ۱۳۸۷ بازمی‌گردد، زمانی که با هدف ایجاد بازاری مکمل برای بورس و افزایش عمق بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار تصمیم به راه‌اندازی این بازار گرفت. با تأسیس فرابورس، امکان ورود شرکت‌های کوچکتر و متوسط که شرایط سخت‌گیرانه بورس را نداشتند، فراهم شد.
فرابورس از زمان تأسیس تاکنون با توسعه ابزارهای مالی جدید، افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده و بهبود زیرساخت‌های معاملاتی توانسته است نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا کند. این بازار اکنون بستری است که به شرکت‌ها کمک می‌کند سرمایه موردنیاز خود را تأمین کنند و در عین حال، سرمایه‌گذاران نیز از فرصت‌های متنوع سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند.
2- تفاوت‌های فرابورس ایران و بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران (TSE) و فرابورس ایران (IFB) دو بازار اصلی در ایران برای خرید و فروش اوراق بهادار و سرمایه‌گذاری هستند. هرچند که هر دو بورس به منظور تسهیل فرآیندهای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شده‌اند، اما تفاوت‌های قابل توجهی در ساختار، فعالیت‌ها و اهداف آنها وجود دارد. در اینجا به چند تفاوت اصلی میان این دو بورس اشاره می‌کنیم:
حجم معاملات و نوع شرکت‌ها
بورس اوراق بهادار تهران معمولاً پذیرای شرکت‌های بزرگ و معتبر با تاریخچه مالی مستحکم است. شرکت‌هایی که در این بازار پذیرفته می‌شوند باید استانداردهای خاصی از جمله سودآوری، سابقه مالی و اندازه بازار را برآورده کنند.
فرابورس ایران به شرکت‌هایی که ممکن است توانایی ورود به بورس تهران را نداشته باشند، اما به هر حال قابلیت‌های مالی مناسبی دارند، اجازه می‌دهد وارد بازار شوند. این بازار پذیرای شرکت‌های کوچکتر و متوسط است که در مراحل اولیه رشد خود قرار دارند.
مراحل پذیرش شرکت‌ها
فرآیند پذیرش در بورس تهران معمولاً پیچیده‌تر و زمان‌برتر است، زیرا شرکت‌ها باید معیارهای سختگیرانه‌تری را در زمینه‌های مختلف مانند سودآوری، میزان دارایی‌ها، شناوری سهام و... برآورده کنند.
در فرابورس ایران، پذیرش شرکت‌ها به مراتب آسان‌تر است. این بازار به عنوان یک بستر برای شرکت‌های نوپا و کوچکتر طراحی شده و فرآیند پذیرش در آن ساده‌تر از بورس تهران است.
تنوع بازارها
بورس تهران معمولاً متمرکز بر معاملات سهام شرکت‌های بزرگ است.
فرابورس ایران در واقع یک پلتفرم متنوع‌تر است و علاوه بر معاملات سهام، انواع دیگر ابزارهای مالی همچون اوراق بدهی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، صکوک و... را نیز عرضه می‌کند.
نوسان و ریسک
به دلیل اینکه بورس تهران پذیرای شرکت‌های بزرگ است که معمولاً از ثبات مالی بیشتری برخوردارند، نوسانات آن معمولاً کمتر از فرابورس است.
فرابورس به دلیل پذیرش شرکت‌های کوچکتر و ریسک‌پذیرتر، بیشتر تحت تأثیر نوسانات بازار قرار می‌گیرد و ریسک سرمایه‌گذاری در آن بیشتر است.
حمایت‌های دولتی و قانونی
بورس تهران معمولاً بیشتر تحت نظارت و حمایت‌های دولت و نهادهای رسمی قرار دارد و قوانین و مقررات دقیق‌تری دارد.
فرابورس به‌عنوان یک بازار جدیدتر نسبت به بورس تهران، شاید قوانین و حمایت‌های کمتری از نهادهای دولتی داشته باشد، اما همچنان زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار ایران قرار دارد.
در کل، فرابورس ایران و بورس تهران مکمل یکدیگرند و هریک به نوعی به افزایش تنوع سرمایه‌گذاری و حمایت از شرکت‌های مختلف در مراحل مختلف رشد خود کمک می‌کنند.
3- ساختار و بازارهای فرابورس ایران
فرابورس ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان بازار سرمایه کشور، ساختار خاص خود را دارد که این ساختار موجب می‌شود که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران از خدمات متنوع و شرایط ویژه‌ای بهره‌مند شوند. در این فصل، به بررسی ساختار فرابورس ایران و همچنین بازارهای مختلفی که در این بورس فعالیت می‌کنند، خواهیم پرداخت.
1. ساختار فرابورس ایران
فرابورس ایران از نظر ساختار سازمانی شباهت‌هایی به بورس اوراق بهادار تهران دارد، با این تفاوت که فرابورس به‌عنوان یک بازار دوم برای ابزارهای مالی متنوع‌تر و شرکت‌های کوچکتر شناخته می‌شود. سازمان فرابورس ایران به‌طور مستقیم تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد و با هدف تسهیل فرآیندهای پذیرش و معاملات، به‌طور مستقل به‌صورت شرکتی سهامی خاص اداره می‌شود.
2. بازارهای فرابورس ایران
فرابورس ایران از چندین بازار تخصصی تشکیل شده است که هر کدام هدف خاص خود را دنبال می‌کنند. این بازارها به طور کلی شامل:
بازار اول: مخصوص شرکت‌های بزرگ و شناخته‌شده‌ای است که می‌خواهند در این بازار پذیرفته شوند. این شرکت‌ها باید استانداردهای مشخصی از جمله سودآوری و اندازه‌های مالی خاصی را رعایت کنند.
بازار دوم: برای شرکت‌های متوسط و نوپا است که می‌خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما شرایط بازار اول را ندارند. این بازار به این شرکت‌ها امکان می‌دهد تا از سرمایه‌گذاران جذب سرمایه کنند.
بازار ابزارهای نوین مالی: این بازار برای اوراق بهادار و ابزارهای مالی خاص مانند اوراق مشارکت، اوراق خزانه و غیره است که در راستای تأمین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مختلف به کار می‌روند.
بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs): این بازار، به شرکت‌های کوچکتر که می‌خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما توانایی ورود به بازارهای دیگر را ندارند، این فرصت را می‌دهد که بتوانند تأمین مالی کنند.
بازار سهام غیربورسی: شامل ابزارهای مالی است که هیچ‌یک از شرایط ذکر شده برای بازارهای بالا را ندارند و در این بازار قرار می‌گیرند.
4- مزایا و معایب (ریسک‌ها و چالش‌ها) سرمایه‌گذاری در فرابورس
سرمایه‌گذاری در فرابورس ایران می‌تواند فرصت‌های قابل توجهی را به همراه داشته باشد، اما همچنان با ریسک‌ها و چالش‌هایی مواجه است که نیازمند دقت و بررسی کامل از سوی سرمایه‌گذاران است. در این بخش، به مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در فرابورس پرداخته می‌شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند با دیدی آگاهانه‌تر در این بازار فعالیت کنند.
مزایا سرمایه‌گذاری در فرابورس
دسترسی به شرکت‌های کوچک و نوپا: فرابورس بستری است برای شرکت‌های کوچک، استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور که قادر به ورود به بورس تهران نیستند. این موضوع برای سرمایه‌گذاران این امکان را فراهم می‌آورد تا از رشد و توسعه این شرکت‌ها در مراحل اولیه بهره‌مند شوند. در صورتی که این شرکت‌ها موفق به رشد شوند، بازدهی بالایی می‌توانند ایجاد کنند.
تنوع در انواع ابزارهای مالی: فرابورس ایران به تنوع بالایی در ابزارهای مالی نظیر اوراق قرضه، صکوک، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ابزارهای مشتقه (مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله) می‌پردازد. این تنوع به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که با انتخاب ابزار مناسب برای خود، متناسب با میزان ریسک‌پذیری و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری، پورتفولیوی خود را متنوع کنند.
نسبت به بورس تهران ریسک کمتری در پذیرش شرکت‌ها: پذیرش شرکت‌ها در فرابورس نسبت به بورس تهران آسان‌تر است و شرایط کمتری را می‌طلبد. این امر باعث می‌شود که شرکت‌های بیشتری در این بازار پذیرفته شوند، که در نتیجه فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند.
شفافیت اطلاعات و نظارت: فرابورس ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است و همچون بورس تهران از نظارت و شفافیت اطلاعاتی برخوردار است. این شفافیت و نظارت به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در خصوص خرید و فروش سهام بگیرند.
امکان تامین مالی آسان‌تر برای شرکت‌ها: فرابورس بستری است که می‌تواند شرکت‌ها را در جذب سرمایه از بازارهای مالی حمایت کند. برای سرمایه‌گذاران، این به معنای ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید در شرکت‌هایی است که برای رشد به سرمایه نیاز دارند.
امکان شروع با سرمایه کم: فرابورس به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که با سرمایه‌های کم نیز وارد بازار شوند. این ویژگی به ویژه برای افرادی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری با ریسک‌های کمتر هستند، مناسب است.
معایب و ریسک‌ها (چالش‌ها) سرمایه‌گذاری در فرابورس
کمبود نقدشوندگی: یکی از معایب اصلی فرابورس ایران، کمبود نقدشوندگی است. بسیاری از شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس حجم معاملات پایینی دارند که این امر می‌تواند باعث شود تا سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش سهام با مشکل مواجه شوند. این وضعیت به ویژه برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال معاملات سریع و با حجم بالا هستند، چالش‌برانگیز است.
نوسانات شدید قیمت‌ها: به دلیل ماهیت خاص شرکت‌های کوچک و نوآور در فرابورس، این بازار معمولاً نوسانات زیادی در قیمت سهام دارد. قیمت‌ها ممکن است به سرعت بالا و پایین بروند که این امر می‌تواند خطراتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.
ریسک پایین بودن اعتبار شرکت‌ها: بسیاری از شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس، به دلیل کوچک بودن یا نوپا بودن، ممکن است از اعتبار کمتری نسبت به شرکت‌های بزرگ بورس تهران برخوردار باشند. این امر می‌تواند به خطرات مربوط به اعتبار و توان مالی شرکت‌ها منجر شود.
کمبود شفافیت در برخی موارد: با وجود نظارت‌های سازمان بورس، در برخی مواقع شفافیت در گزارش‌دهی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس ممکن است پایین‌تر از شرکت‌های بزرگ بورس تهران باشد. این مشکل می‌تواند باعث شود که سرمایه‌گذاران نتوانند به راحتی اطلاعات دقیق و به‌روز از وضعیت مالی شرکت‌ها دریافت کنند.
ریسک پایین بودن سطح اعتماد عمومی: فرابورس ایران به دلیل ویژگی‌های خاص خود، ممکن است به اندازه بورس تهران برای عموم مردم شناخته‌شده نباشد. این موضوع می‌تواند باعث شود تا اعتماد عمومی به بازار فرابورس نسبت به بورس تهران کمتر باشد و در نتیجه سرمایه‌گذاران کمتری وارد این بازار شوند.
ریسک‌های ناشی از وضعیت اقتصادی و سیاسی: مانند سایر بازارهای مالی، فرابورس نیز از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور تأثیر می‌پذیرد. تغییرات در سیاست‌های اقتصادی، تحریم‌ها، نوسانات ارزی و دیگر عوامل می‌توانند بر عملکرد بازار فرابورس تأثیر منفی بگذارند.
کاهش اطلاعات تحلیلی و مشاوره‌ای: به دلیل تخصصی بودن و نوپایی شرکت‌های موجود در فرابورس، ممکن است تحلیل‌های کمی در خصوص این شرکت‌ها در دسترس باشد. این امر می‌تواند سرمایه‌گذاران را در شناسایی فرصت‌های مناسب و اتخاذ تصمیمات آگاهانه با مشکل مواجه کند.
در کل سرمایه‌گذاری در فرابورس ایران مزایای قابل توجهی از جمله تنوع در ابزارهای مالی، دسترسی به شرکت‌های نوپا و شروع با سرمایه کم دارد، اما در کنار این مزایا، معایب و ریسک‌هایی همچون کمبود نقدشوندگی، نوسانات شدید قیمت‌ها و عدم شفافیت اطلاعاتی نیز وجود دارند که می‌توانند چالش‌هایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. از این‌رو، سرمایه‌گذاران باید قبل از ورود به این بازار، اطلاعات کافی جمع‌آوری کرده و از استراتژی‌های مناسب برای مدیریت ریسک استفاده کنند.
5- مراحل پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران
پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران یک فرآیند رسمی است که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا سهام خود را در بازارهای مختلف فرابورس عرضه کنند. این فرآیند شامل مراحلی است که باید توسط شرکت‌ها طی شود تا بتوانند به‌صورت قانونی و شفاف در فرابورس فعالیت کنند. این مراحل شامل ارزیابی، بررسی مستندات مالی و تطبیق با قوانین و مقررات مربوط به پذیرش است. در این فصل به شرح مراحل مختلف پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران پرداخته خواهد شد.
1. درخواست پذیرش
اولین مرحله در فرآیند پذیرش، ارسال درخواست از سوی شرکت به فرابورس است. این درخواست باید به‌طور کامل و دقیق شامل اطلاعات مختلف مالی، حقوقی، و مدیریتی شرکت باشد. در این مرحله، شرکت باید درخواست خود را با توجه به نوع بازار فرابورس (بازار اول، دوم یا بازار پایه) ارائه دهد. نوع بازار انتخابی به نوع و وضعیت مالی شرکت بستگی دارد.
2. بررسی اولیه مستندات و مدارک
پس از دریافت درخواست، فرابورس ایران مستندات ارائه‌شده توسط شرکت را بررسی می‌کند. این مستندات شامل گزارش‌های مالی، صورت‌های مالی حسابرسی‌شده، اساس‌نامه شرکت، اطلاعات سهامداران و هیئت‌مدیره، و سایر مدارک ضروری می‌شود. در این مرحله، فرابورس بررسی می‌کند که آیا شرکت شرایط لازم برای ورود به بازار فرابورس را دارد یا خیر.
3. ارزیابی فنی و مالی شرکت
یکی از مهم‌ترین مراحل پذیرش، ارزیابی فنی و مالی شرکت است. در این مرحله، فرابورس باید اطمینان حاصل کند که شرکت از نظر مالی سالم است و توانایی‌های فنی برای ورود به بازار سرمایه را دارد. این ارزیابی شامل بررسی سودآوری، پایداری مالی، و رعایت استانداردهای حسابداری و گزارش‌دهی است. همچنین شرکت باید نسبت به وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های خود شفاف باشد.
4. ارائه گزارش‌های حسابرسی و تایید آنها
شرکت‌ها باید گزارش‌های حسابرسی‌شده مالی خود را از حسابرسان معتبر به فرابورس ارائه دهند. این گزارش‌ها باید شامل صورت‌های مالی حسابرسی‌شده برای حداقل دو سال مالی گذشته باشد. فرابورس این گزارش‌ها را بررسی می‌کند تا از شفافیت و درستی اطلاعات مالی اطمینان حاصل کند.
5. ارزیابی وضعیت بازار سرمایه شرکت
شرکت‌ها باید ارزیابی کاملی از وضعیت بازار سرمایه خود ارائه دهند. این ارزیابی شامل بررسی وضعیت سهام، روند معاملات، و جذابیت شرکت برای سرمایه‌گذاران است. شرکت باید نشان دهد که چطور می‌تواند نقدینگی مناسب را برای سهامداران ایجاد کرده و در بازار فرابورس موفق باشد.
6. پذیرش یا رد درخواست
پس از انجام تمامی مراحل بررسی، فرابورس ایران تصمیم نهایی را می‌گیرد. اگر شرکت تمامی شرایط لازم را داشته باشد، درخواست پذیرش آن تأسیس خواهد شد و شرکت مجاز به ورود به بازار فرابورس می‌شود. در صورتی که درخواست رد شود، شرکت می‌تواند درخواست خود را اصلاح کرده و مجدداً ارسال کند.
7. اطلاع‌رسانی به عموم و آغاز فعالیت
پس از پذیرش، شرکت می‌تواند اعلامیه پذیرش خود را منتشر کرده و آغاز به‌کار خود در فرابورس را شروع کند. این اعلامیه به‌صورت عمومی منتشر می‌شود تا سرمایه‌گذاران و عموم افراد از ورود این شرکت به بازار فرابورس اطلاع پیدا کنند.
8. رعایت تعهدات و الزامات قانونی
پس از پذیرش، شرکت باید تمامی تعهدات و الزامات قانونی خود را به‌طور مستمر رعایت کند. این تعهدات شامل افشای اطلاعات، گزارش‌دهی مالی دوره‌ای، و رعایت مقررات مربوط به بازار سرمایه است. شرکت باید به‌طور مداوم اطلاعات مربوط به وضعیت مالی، عملکرد اقتصادی، و تغییرات مدیریتی خود را به فرابورس و سرمایه‌گذاران گزارش دهد.
در نتیجه میتوان گفت مراحل پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران یک فرآیند دقیق و قانونی است که به‌منظور تضمین شفافیت، سلامت مالی، و امنیت سرمایه‌گذاران طراحی شده است. این مراحل به‌طور مستمر توسط فرابورس نظارت می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تنها شرکت‌های معتبر و توانمند به‌طور رسمی وارد بازار سرمایه می‌شوند. پذیرش در فرابورس ایران می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای شرکت‌ها ایجاد کند و به سرمایه‌گذاران این امکان را بدهد که در بازارهای متنوع‌تر و با شفافیت بیشتر به سرمایه‌گذاری بپردازند
6- فرابورس ایران و تأمین مالی شرکت‌ها
فرابورس ایران، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه کشور، نقش مهمی در تأمین مالی شرکت‌ها ایفا می‌کند. در این فصل، بررسی می‌کنیم که چگونه فرابورس به‌عنوان یک بستر برای تأمین منابع مالی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بتوانند برای توسعه و گسترش فعالیت‌های خود، سرمایه مورد نیازشان را جذب کنند.
1. ابزارهای تأمین مالی در فرابورس ایران:
فرابورس ایران بستری فراهم کرده است که شرکت‌ها می‌توانند از طریق آن ابزارهای مختلف مالی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به کار گیرند. این ابزارها شامل موارد زیر می‌شوند:
عرضه اولیه سهام (IPO): یکی از مهم‌ترین روش‌های تأمین مالی در فرابورس، عرضه عمومی اولیه سهام است. از طریق این فرآیند، شرکت‌ها می‌توانند بخشی از سهام خود را به عموم مردم عرضه کنند و به این ترتیب منابع مالی مورد نیاز برای گسترش فعالیت‌های خود را جذب کنند. عرضه اولیه در فرابورس برای شرکت‌هایی که ممکن است شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را نداشته باشند، فرصتی مناسب برای تأمین مالی به‌حساب می‌آید.
انتشار اوراق بدهی: یکی دیگر از روش‌های تأمین مالی، انتشار اوراق بدهی در فرابورس است. این اوراق می‌توانند به‌عنوان ابزاری برای جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران معرفی شوند و برای شرکت‌ها فرصتی برای تأمین منابع مالی بلندمدت یا کوتاه‌مدت فراهم کنند. در این راستا، انواع مختلف اوراق بدهی مانند اوراق مشارکت، اوراق مرابحه و اوراق سلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ابزارهای مالی مشتقه: فرابورس ایران همچنین بسترهای مناسبی برای معاملات ابزارهای مالی مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله فراهم کرده است. این ابزارها به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که ریسک‌های مالی خود را مدیریت کرده و شرایط مناسبی برای تأمین مالی فراهم کنند.
2. تسهیل تأمین مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs):
فرابورس ایران به‌ویژه برای شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) که ممکن است شرایط لازم برای ورود به بورس اوراق بهادار تهران را نداشته باشند، فرصت‌های مناسب برای تأمین مالی فراهم می‌کند. این شرکت‌ها می‌توانند از طریق فرابورس اقدام به تأمین منابع مالی کنند و از این طریق در مسیر رشد و توسعه قرار گیرند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فرابورس این است که شرایط پذیرش برای شرکت‌های کوچک و متوسط نسبت به بورس اوراق بهادار تهران تسهیل شده است.
3. ابزارهای جدید تأمین مالی:
فرابورس ایران در تلاش است تا ابزارهای جدید و نوآورانه‌ای را برای تأمین مالی به شرکت‌ها ارائه دهد. یکی از این ابزارها عرضه اوراق رهنی است که به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا از طریق رهن اموال و دارایی‌های خود، به منابع مالی جدید دست یابند. همچنین ابزارهای نوین دیگری نظیر صکوک که به‌عنوان اوراق اسلامی شناخته می‌شوند، در فرابورس ایران عرضه می‌شوند.
4. دسترسی به سرمایه‌گذاران مختلف:
فرابورس ایران به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که از منابع مالی گسترده‌تری برخوردار شوند. این امر از طریق جذب سرمایه‌گذاران خرد و کلان صورت می‌گیرد. با توجه به اینکه فرابورس بستری مناسب برای عرضه و خرید و فروش انواع ابزارهای مالی است، شرکت‌ها می‌توانند سرمایه‌گذاران مختلفی را جذب کنند و در نتیجه منابع مالی خود را به‌طور مؤثرتر تأمین کنند.
5. مزایای تأمین مالی از طریق فرابورس:
کاهش هزینه‌های تأمین مالی: از آنجا که فرابورس ایران بستر مناسبی برای تأمین منابع مالی است، شرکت‌ها می‌توانند با هزینه‌های کمتری نسبت به روش‌های دیگر از منابع مالی استفاده کنند.
افزایش شفافیت مالی: شرکت‌هایی که در فرابورس پذیرش می‌شوند، ملزم به ارائه اطلاعات مالی به‌صورت شفاف و منظم هستند. این امر باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و تسهیل جذب منابع مالی می‌شود.
دسترسی به بازار سرمایه: فرابورس با فراهم کردن امکان عرضه عمومی سهام و ابزارهای مالی دیگر، به شرکت‌ها این فرصت را می‌دهد که به منابع گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران دسترسی پیدا کنند.
6. پشتیبانی از توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی:
فرابورس ایران در توسعه بخش‌های مختلف اقتصادی کشور از طریق تأمین مالی برای شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف نقش مهمی دارد. از طریق حمایت از شرکت‌ها در جذب منابع مالی، فرابورس به توسعه زیرساخت‌ها، ایجاد شغل و رشد اقتصادی کمک می‌کند.
7. ارتقاء محیط کسب و کار:
فرابورس ایران با تسهیل فرآیند تأمین مالی و بهبود دسترسی شرکت‌ها به منابع مالی، به ارتقاء محیط کسب و کار در کشور کمک می‌کند. این امر موجب رشد و شکوفایی بیشتر شرکت‌ها و به تبع آن رشد اقتصادی خواهد شد.
در کل فرابورس ایران به‌عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه کشور، با ارائه ابزارهای مختلف مالی و تسهیل فرآیند تأمین مالی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا منابع مالی مورد نیاز خود را برای توسعه فعالیت‌هایشان جذب کنند. این فرآیند تأمین مالی نه تنها به رشد و توسعه شرکت‌ها کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی در تقویت اقتصاد کشور و ایجاد شغل دارد. بنابراین، فرابورس ایران با استفاده از ابزارهای نوین مالی و تسهیل فرآیندهای پذیرش و تأمین مالی، به‌عنوان یک عامل مهم در رشد و پیشرفت اقتصاد کشور شناخته می‌شود.
7- نقش فرابورس در توسعه اقتصاد کشور
فرابورس ایران، به‌عنوان یکی از ارکان مهم بازار سرمایه، نقش اساسی در توسعه اقتصاد کشور ایفا می‌کند. این بازار با ارائه بستر مناسب برای تأمین مالی شرکت‌ها و ایجاد امکان برای سرمایه‌گذاران، کمک بزرگی به رشد اقتصادی می‌کند. در این فصل به طور کامل نقش فرابورس در توسعه اقتصاد کشور را شرح می‌دهیم.
1. تأمین مالی برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی
فرابورس ایران امکان دسترسی به منابع مالی را برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی فراهم می‌آورد. بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط که قادر به حضور در بورس اوراق بهادار تهران نیستند، می‌توانند با پذیرش در فرابورس، از طریق انتشار اوراق بهادار، منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین کنند. این امر به این شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که پروژه‌های توسعه‌ای خود را انجام دهند و در نتیجه، رشد و توسعه اقتصادی کشور را تسریع بخشند.
2. حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد فرابورس این است که بازار مناسبی برای استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا فراهم کرده است. این شرکت‌ها که به‌طور معمول در مراحل ابتدایی رشد خود به سر می‌برند، اغلب به منابع مالی قابل توجه نیاز دارند. فرابورس با فراهم آوردن شرایط برای این دسته از شرکت‌ها به آنها کمک می‌کند تا از طریق فروش سهام یا اوراق بدهی، جذب سرمایه کنند و بدین‌گونه مسیر رشد خود را تسهیل نمایند.
3. ارتقاء شفافیت و کارایی اقتصادی
فرابورس با ارائه اطلاعات شفاف و قابل‌اعتماد از شرکت‌ها و اوراق بهادار، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که تصمیمات مالی خود را بر اساس داده‌های دقیق و به‌روز اتخاذ کنند. این شفافیت، از یک سو باعث افزایش اعتماد عمومی به بازار می‌شود و از سوی دیگر به ایجاد رقابت سالم میان شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند. در نهایت این موارد به کارایی بیشتر بازار و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری منجر می‌شود که به نوبه خود موجب تقویت اقتصاد کشور خواهد شد.
4. افزایش حجم معاملات و نقدشوندگی بازار
فرابورس به‌عنوان یک بازار دوم در کنار بورس اوراق بهادار تهران، با جذب سرمایه‌گذاران مختلف، حجم معاملات و نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد. این ویژگی، برای سرمایه‌گذاران مزایای قابل توجهی به همراه دارد، چراکه در صورتی که تمایل به نقد کردن دارایی‌های خود داشته باشند، می‌توانند به‌راحتی در فرابورس اقدام کنند. این ویژگی از یک‌سو ریسک‌های سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند.
5. توسعه بازار بدهی و تامین مالی دولتی
یکی دیگر از ویژگی‌های فرابورس ایران، توسعه بازار بدهی است. این بازار، امکان تأمین مالی برای دولت و نهادهای عمومی از طریق انتشار اوراق بدهی و مشارکت‌های عمومی را فراهم می‌آورد. انتشار اوراق مشارکت، اوراق سلف، و سایر ابزارهای بدهی در فرابورس، به دولت و نهادهای عمومی کمک می‌کند تا منابع مالی لازم برای پروژه‌های زیرساختی، توسعه‌ای و اجتماعی را تأمین کنند. این امر به رشد و توسعه پایدار اقتصاد کشور می‌انجامد.
6. حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد
فرابورس با ارائه ابزارهای مختلف سرمایه‌گذاری، از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در بخش‌های مختلف اقتصاد، مانند صنعت، انرژی، معدن، کشاورزی و خدمات سرمایه‌گذاری کنند. این امر باعث توزیع بهینه سرمایه‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود و موجب رشد متوازن و پایدار اقتصاد کشور خواهد شد.
7. تقویت بخش خصوصی و ارتقاء رقابت در بازار
با حمایت فرابورس از شرکت‌های خصوصی و کوچک، این بازار به توسعه بخش خصوصی کمک می‌کند و رقابت سالم را در اقتصاد کشور تقویت می‌نماید. شرکت‌ها در فرابورس می‌توانند با حضور در این بازار، منابع مالی مورد نیاز خود را جذب کنند و در رقابت با یکدیگر برای ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات خود، باعث بهبود وضعیت اقتصادی کشور شوند.
در نتیجه میتوان گفت فرابورس ایران به عنوان یک ابزار کلیدی در بازار سرمایه کشور، نقشی بسیار مهم در توسعه اقتصادی ایفا می‌کند. این بازار از طریق تأمین مالی برای شرکت‌ها، حمایت از استارت‌آپ‌ها، ایجاد شفافیت اقتصادی، افزایش حجم معاملات و نقدشوندگی، و حمایت از بخش خصوصی، به رشد و پویایی اقتصاد کشور کمک می‌کند. بنابراین، توجه به توسعه و بهبود عملکرد فرابورس به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه، می‌تواند موجب تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و ایجاد شرایط بهتر برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها شود.
8- سامانه‌ها و ابزارهای معاملاتی در فرابورس ایران
فرابورس ایران به عنوان یکی از نهادهای مهم بازار سرمایه کشور، ابزارها و سامانه‌های متنوعی را برای انجام معاملات و تسهیل فرآیندهای مختلف ارائه می‌دهد. این سامانه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که سرمایه‌گذاران و فعالان بازار بتوانند به راحتی به خرید و فروش اوراق بهادار، انجام معاملات و دسترسی به اطلاعات مورد نیاز خود بپردازند. در ادامه، به بررسی این سامانه‌ها و ابزارهای معاملاتی پرداخته می‌شود:
۱. سامانه معاملاتی فرابورس ایران (فرابورس آنلاین)
این سامانه اصلی‌ترین و مهم‌ترین ابزار برای انجام معاملات در فرابورس ایران است. سامانه معاملاتی فرابورس ایران به کاربران این امکان را می‌دهد که به صورت آنلاین و در زمان واقعی، به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازند. این سامانه به طور ویژه برای تسهیل معاملات برای سرمایه‌گذاران خرد و نهادی طراحی شده است. در این سامانه، افراد می‌توانند اطلاعات مختلفی مانند قیمت‌ها، حجم معاملات، شاخص‌های فرابورس و سایر داده‌های مرتبط با اوراق بهادار را مشاهده کنند.
۲. سامانه اطلاعات مالی و خبری
فرابورس ایران همچنین یک سامانه اطلاعاتی ویژه برای ارائه اخبار و داده‌های مالی به کاربران دارد. این سامانه به کاربران این امکان را می‌دهد که به اطلاعات لحظه‌ای و دقیق از شرکت‌ها، وضعیت بازار، قیمت‌ها و سایر داده‌های مورد نیاز دسترسی داشته باشند. این اطلاعات به‌ویژه برای تحلیلگران و سرمایه‌گذاران فعال در بازار اهمیت زیادی دارد و به آنها کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.
۳. سامانه معاملات آنلاین E-trading))
سامانه معاملات آنلاین فرابورس ایران که برای سرمایه‌گذاران فراهم شده است، این امکان را به آنها می‌دهد که بدون نیاز به حضور فیزیکی در بورس و به راحتی از طریق اینترنت، به خرید و فروش اوراق بهادار بپردازند. این سامانه با توجه به نیاز سرمایه‌گذاران خرد و کلان، ویژگی‌هایی مانند دسترسی به اطلاعات بازار، امکان خرید و فروش سریع و تحلیل‌های دقیق را فراهم می‌کند.
۴. سامانه معاملاتی ابزارهای مشتقه (معاملات آتی)
یکی دیگر از سامانه‌های فرابورس ایران برای معاملات ابزارهای مشتقه است. این سامانه مخصوص معاملاتی است که در آن قراردادهای آتی (فیوچرز) و اختیار معامله انجام می‌شود. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به پیش‌بینی قیمت‌ها در آینده پرداخته و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند. برای معامله در این سامانه، افراد نیاز به آشنایی با قراردادهای مشتقه و روش‌های تحلیل خاص دارند.
۵. سامانه‌های مدیریت ریسک
فرابورس ایران ابزارهایی برای مدیریت ریسک و کنترل آن در معاملات مختلف ارائه می‌دهد. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با استفاده از روش‌هایی مانند تعیین حد ضرر، تنظیم محدودیت‌های خرید و فروش و استفاده از قراردادهای مشتقه برای پوشش ریسک، اقدامات مناسبی برای کاهش خطرات مالی انجام دهند.
۶. پلتفرم‌های موبایلی
فرابورس ایران برای راحتی بیشتر کاربران، پلتفرم‌های موبایلی را نیز برای معاملات آنلاین طراحی کرده است. این پلتفرم‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در هر زمان و مکانی، به سامانه‌های معاملاتی و اطلاعات مالی دسترسی داشته باشند و معاملات خود را انجام دهند. این سامانه‌ها با استفاده از فناوری‌های روز دنیا و رابط‌های کاربری ساده، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا بدون هیچ محدودیتی وارد بازار شوند.
۷. سامانه نظارت و ارزیابی معاملات
این سامانه به‌طور ویژه برای نظارت بر صحت و درستی معاملات در فرابورس ایران طراحی شده است. سامانه نظارت و ارزیابی از جمله سامانه‌های پیچیده‌ای است که برای اطمینان از اجرای صحیح معاملات و رعایت مقررات مالی و حقوقی بازار، استفاده می‌شود. این سامانه همچنین به بررسی حجم معاملات، قیمت‌ها، وجود نوسانات غیرمعمول و بررسی رفتارهای مشکوک پرداخته و برای حفظ سلامت بازار و جلوگیری از وقوع تخلفات استفاده می‌شود.
۸. سامانه تسویه و تسهیل پرداخت‌ها
فرابورس ایران برای انجام تسویه حساب‌های مالی میان خریداران و فروشندگان، از سامانه‌های تسویه و تسهیل پرداخت‌ها استفاده می‌کند. این سامانه‌ها وظیفه دارند تا در پایان هر روز معاملاتی، وجوه مربوط به معاملات انجام شده را میان طرفین تسویه کنند. این فرآیند برای کاهش ریسک‌های مالی و تسریع در انجام تراکنش‌ها بسیار اهمیت دارد.
۹. سامانه مربوط به پذیرش و ثبت شرکت‌ها
این سامانه برای فرآیند پذیرش شرکت‌ها و اوراق بهادار در فرابورس طراحی شده است. شرکت‌ها می‌توانند درخواست پذیرش و ثبت اوراق خود را از طریق این سامانه ارائه دهند. این سامانه به صورت خودکار شرایط و مقررات لازم را بررسی کرده و در صورت تأیید، فرایند پذیرش آغاز می‌شود.
در کل فرابورس ایران با ارائه ابزارها و سامانه‌های معاملاتی متنوع، سعی دارد تا به سرمایه‌گذاران و فعالان بازار این امکان را بدهد که با سهولت و امنیت بیشتری به فعالیت‌های مالی بپردازند. از سامانه‌های معاملاتی آنلاین و مشتقه گرفته تا ابزارهای تحلیلی و نظارتی، فرابورس ایران مجموعه‌ای از خدمات و امکانات را به بازار سرمایه ارائه می‌دهد که در نهایت به افزایش شفافیت، امنیت و کارایی بازار کمک می‌کند. این سامانه‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به صورت آنلاین و با اطمینان خاطر، معاملات خود را انجام دهند و تصمیمات مالی بهتری بگیرند.
9- مهم‌ترین نمادهای فرابورس ایران
فرابورس ایران به عنوان یک بازار مالی مهم، نمادهای مختلفی را در خود جای داده که شامل انواع اوراق بهادار، سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت، ابزارهای مشتقه، و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETFs) می‌شود. این نمادها نقش مهمی در تأمین مالی شرکت‌ها، جذب سرمایه‌گذاران، و تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری‌ها دارند. در اینجا به بررسی مهم‌ترین نمادهای فرابورس ایران می‌پردازیم:
1. سهام شرکت‌ها
سهام شرکت‌ها یکی از مهم‌ترین نمادهای فرابورس هستند که به وسیله آنها سرمایه‌گذاران می‌توانند در مالکیت شرکت‌های مختلف شریک شوند. این سهام در فرابورس در قالب بازارهای اولیه و ثانویه معامله می‌شوند. در بازار اولیه، شرکت‌ها به‌صورت عمومی اقدام به عرضه سهام خود می‌کنند و در بازار ثانویه، این سهام میان سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شود. برخی از شرکت‌های مطرح که سهام آنها در فرابورس ایران معامله می‌شود عبارتند از:
شرکت‌های کوچک و متوسط که به دلایل مختلف قادر به حضور در بورس اوراق بهادار تهران نیستند.
شرکت‌های خدماتی، صنعتی، و مالی که با توجه به رشد اقتصادی و مقیاس خود، از مزایای این بازار بهره‌برداری می‌کنند.
2. اوراق مشارکت
اوراق مشارکت نیز یکی از ابزارهای مالی مهم در فرابورس ایران هستند که توسط دولت و شرکت‌ها برای جذب منابع مالی برای پروژه‌های خاص عرضه می‌شوند. این اوراق به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که در پروژه‌های مختلف شریک شوند و در عین حال از سود ثابتی بهره‌مند گردند. یکی از ویژگی‌های اوراق مشارکت در فرابورس، قابلیت معامله آنها در بازارهای ثانویه است که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که پیش از سررسید اوراق، آنها را خرید و فروش کنند.
3. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETFs)
صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETFs) از دیگر نمادهای مهم در فرابورس ایران هستند. این صندوق‌ها مجموعه‌ای از سهام و اوراق بهادار را در خود جای می‌دهند و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به‌صورت غیرمستقیم در بازار سرمایه ایران سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق‌ها معمولاً در فرابورس با نمادهای خاصی معامله می‌شوند و از ویژگی‌های مهم آنها میتوان به نقدشوندگی بالا، هزینه‌های کم، و مدیریت حرفه‌ای اشاره کرد. برخی از مهم‌ترین صندوق‌های قابل معامله در فرابورس ایران عبارتند از:
صندوق‌های شاخصی
صندوق‌های درآمد ثابت
صندوق‌های سهامی
4. اوراق سلف موازی استاندارد
اوراق سلف موازی استاندارد به عنوان یکی از ابزارهای جدید در فرابورس ایران معرفی شده‌اند که برای تأمین مالی برخی از کالاها و محصولات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اوراق به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با خرید اوراق سلف موازی استاندارد، در آینده کالاهایی مانند نفت، گاز، فلزات و سایر محصولات به قیمت‌های مشخص تحویل بگیرند. این ابزارهای مالی در فرابورس به خوبی جایگاه خود را یافته و در تأمین منابع مالی صنایع مختلف نقش دارند.
5. ابزارهای مشتقه
ابزارهای مشتقه همچون قراردادهای آتی و اختیار معامله، نمادهای دیگری هستند که در فرابورس ایران معامله می‌شوند. این ابزارها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به پیش‌بینی تغییرات قیمت در بازارهای مالی پرداخته و از آن در جهت سودآوری استفاده کنند. در فرابورس ایران، قراردادهای آتی و اختیار معامله عمدتاً روی دارایی‌های پایه مانند سهام، اوراق بدهی، و حتی کالاها عرضه می‌شوند.
6. سایر نمادهای خاص
علاوه بر نمادهای رایج، برخی دیگر از نمادهای خاص در فرابورس ایران نیز وجود دارند که به شکل نوآورانه برای تأمین مالی و سرمایه‌گذاری طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، نمادهای موجود در بازار ابزارهای نوین مالی مانند گواهی سپرده کالایی و اوراق اجاره نیز در فرابورس معامله می‌شوند. این ابزارهای نوین مالی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که از ویژگی‌های مختلفی چون تنوع دارایی‌ها و ریسک‌های پایین‌تر بهره‌مند شوند.
در کل نمادهای فرابورس ایران به‌طور کلی از تنوع زیادی برخوردار هستند و در حال حاضر به‌عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین مالی و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه ایران شناخته می‌شوند. این نمادها شامل سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت، اوراق سلف موازی استاندارد، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله، اوراق مشتقه و ابزارهای نوین مالی هستند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. فرابورس ایران با ارائه چنین ابزارهایی به سرمایه‌گذاران، نقش مهمی در گسترش بازار سرمایه و تأمین منابع مالی برای شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف دارد.
10- مقررات و قوانین حاکم بر فرابورس ایران
فرابورس ایران، همانند سایر بازارهای مالی و بورس‌های کشور، تحت نظارت و قوانین مشخصی قرار دارد که هدف از وضع این مقررات، ایجاد شفافیت، اعتماد عمومی، حفاظت از سرمایه‌گذاران و توسعه بازار سرمایه است. این مقررات شامل قوانین عمومی و خاص برای پذیرش، معاملات، تسویه و نظارت بر شرکت‌ها و نهادهای فعال در فرابورس می‌باشد.
1. نظارت و رگولاتوری
فرابورس ایران زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار ایران(SSE) فعالیت می‌کند. این سازمان وظیفه نظارت بر عملکرد تمامی بازارهای سرمایه، از جمله فرابورس، را بر عهده دارد. سازمان بورس قوانین و دستورالعمل‌هایی برای ایجاد نظم، شفافیت و کارایی در بازارها وضع می‌کند. در این راستا، فرابورس نیز موظف به پیروی از این قوانین است.
2. مقررات پذیرش و انجام معاملات
هر شرکتی که قصد وارد شدن به فرابورس ایران را دارد، باید ابتدا شرایط پذیرش را طبق مقررات مشخص شده رعایت کند. این شرایط به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا وارد بازار شوند و از مزایای آن بهره‌مند شوند. برخی از این شرایط عبارتند از:
ارائه اطلاعات مالی: شرکت‌ها باید صورت‌های مالی معتبر و دقیق از عملکرد گذشته خود ارائه دهند.
معرفی هیئت‌مدیره: شرکت‌ها باید اطلاعات در مورد اعضای هیئت‌مدیره و مدیران اجرایی خود را اعلام کنند.
شفافیت: شرکت‌ها باید به صورت شفاف در مورد اهداف، استراتژی‌ها، و ریسک‌های خود اطلاع‌رسانی کنند.
3. قوانین و دستورالعمل‌های معاملات
فرابورس ایران همانند بورس تهران، قواعدی برای انجام معاملات و برخورد با تخلفات دارد. این مقررات به طور خاص بر نحوه انجام خرید و فروش سهام، نحوه انجام معاملات الکترونیکی، زمان‌بندی و محدودیت‌ها تاکید دارند. برخی از این مقررات شامل:
ساعت معاملات: فرابورس ایران ساعات مشخصی برای انجام معاملات تعیین می‌کند که شامل معاملات عادی و پس از ساعت کاری می‌شود.
محدودیت‌های خرید و فروش: فرابورس ایران محدودیت‌هایی برای خرید و فروش در نظر می‌گیرد، از جمله محدودیت‌های درصدی برای نوسان قیمت‌ها در طول روز.
مدیریت ریسک: برای کاهش ریسک‌های بازار، دستورالعمل‌هایی برای کاهش نوسانات غیرطبیعی و پیشگیری از حرکت‌های فراوان و غیرقانونی در قیمت‌ها تدوین شده است.
4. حفظ حقوق سرمایه‌گذاران
یکی از اصلی‌ترین اهداف فرابورس، حفظ حقوق سرمایه‌گذاران و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی است. در این راستا، فرابورس موظف به رعایت قواعدی برای شفافیت، اطلاع‌رسانی و رعایت حقوق سهامداران است. این اقدامات شامل:
اطلاع‌رسانی به موقع: شرکت‌ها و ناشران موظفند به‌صورت منظم اطلاعات مهم مالی و عملیاتی خود را منتشر کنند تا سرمایه‌گذاران از وضعیت شرکت‌ها آگاه شوند.
شفافیت معاملات: تمامی اطلاعات معاملات از جمله قیمت‌ها، حجم معاملات و جزئیات مربوط به عرضه و تقاضا باید به صورت عمومی و شفاف در دسترس باشد.
5. پیشگیری از تخلفات
فرابورس ایران قوانینی برای جلوگیری از تخلفات مالی، سوءاستفاده از اطلاعات داخلی، دستکاری قیمت‌ها و تقلب در معاملات دارد. در صورت مشاهده تخلف، کمیته‌های نظارتی فرابورس به بررسی و اعمال تنبیهاتی از جمله جریمه‌های مالی، تعلیق از معامله یا حتی حذف شرکت از بازار می‌پردازند. از جمله تخلفات قابل پیگرد:
تخلفات بازارگردانی: دستکاری و نوسان غیرمجاز در قیمت‌ها از طریق خرید و فروش‌های متعدد.
تخلفات اطلاعاتی: افشای اطلاعات غیرمعتبر یا ناقص برای گمراه کردن سرمایه‌گذاران.
6. نظام تسویه و پایاپای
تسویه و پایاپای در فرابورس ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا اطمینان از تکمیل شدن هر معامله و انتقال دارایی‌ها و وجوه به طور صحیح و به موقع از عوامل ضروری برای حفظ اعتبار بازار است. فرابورس ایران با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، نظامی برای تسویه و انتقال به موقع وجوه و سهام به طرفین معامله فراهم کرده است.
7. نقش کمیته‌های تخصصی
فرابورس ایران در راستای رعایت مقررات، از کمیته‌های تخصصی مختلف بهره می‌برد. این کمیته‌ها بررسی‌های خاصی در مورد وضعیت بازار، پذیرش شرکت‌ها، و همچنین رفع مشکلات قانونی و اجرایی در بازار فرابورس دارند. کمیته‌های تخصصی، در زمینه‌هایی مانند پذیرش شرکت‌ها، نظارت بر معاملات و اعمال قوانین و مقررات به تصمیم‌گیری پرداخته و برنامه‌های اجرایی مربوط به بازار را تهیه و به اجرا می‌گذارند.
در مجموع، فرابورس ایران با رعایت قوانین و مقررات خاص خود تلاش می‌کند تا بستری امن، شفاف و منظم برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها فراهم کند. این مقررات نه تنها به حفاظت از حقوق سرمایه‌گذاران کمک می‌کند، بلکه در توسعه بازار و ارتقاء شفافیت نیز نقش اساسی ایفا می‌نماید.
11- آینده فرابورس ایران و روندهای پیش‌رو
آینده فرابورس ایران و روندهای پیش‌رو به بررسی توسعه‌های آینده در حوزه فرابورس، تغییرات اقتصادی، تحولات فناوری و روندهای جهانی تأثیرگذار بر بازار سرمایه ایران می‌پردازد. فرابورس ایران، به‌عنوان یکی از ارکان مهم بازار سرمایه کشور، نقش حیاتی در توسعه اقتصادی و تأمین مالی شرکت‌ها ایفا می‌کند. برای اینکه فرابورس ایران بتواند در آینده به‌طور مؤثرتر عمل کند، لازم است که به تحولات جهانی توجه کند و با تحولات اقتصادی و فناوری سازگار شود.
1. تحولات اقتصادی و تأثیر آن بر فرابورس ایران
اقتصاد ایران در آینده نزدیک با چالش‌های مختلفی مواجه خواهد بود، از جمله:
تحریم‌ها و روابط بین‌المللی: تحریم‌ها همچنان یکی از بزرگترین چالش‌ها برای اقتصاد ایران و بازارهای مالی است. هرگونه تغییر در وضعیت تحریم‌ها می‌تواند تأثیرات زیادی بر بازارهای سرمایه‌گذاری بگذارد. در صورت بهبود روابط بین‌المللی، ممکن است حجم سرمایه‌گذاری خارجی افزایش یابد که فرصت‌هایی برای فرابورس ایران فراهم خواهد کرد.
نوسانات اقتصادی و تورم: با توجه به اینکه ایران در دوران تورم و رکود اقتصادی قرار دارد، بسیاری از سرمایه‌گذاران برای حفظ سرمایه خود به دنبال ابزارهای کم‌ریسک می‌گردند. این امر می‌تواند تقاضا برای اوراق بهادار و ابزارهای مالی جدید در فرابورس را افزایش دهد.
2. تأثیر فناوری‌های نوین بر فرابورس ایران
امروزه تکنولوژی‌های نوین، به‌ویژه فناوری‌های مالی (Fintech) و بلاک‌چین، نقش اساسی در تغییرات بازارهای مالی دارند. این فناوری‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر نحوه عملکرد فرابورس ایران داشته باشند:
معاملات آنلاین و خودکارسازی: در آینده، ممکن است به‌واسطه توسعه فناوری‌های معاملاتی، بیشتر معاملات در فرابورس به‌صورت آنلاین و خودکار انجام شود. این امر موجب کاهش زمان و هزینه‌ها و در عین حال افزایش شفافیت و امنیت خواهد شد.
بلاک‌چین: این تکنولوژی می‌تواند در ایجاد سیستم‌های تسویه و تسهیل معاملات در فرابورس نقش مؤثری داشته باشد. بلاک‌چین به‌عنوان یک سیستم توزیع‌شده می‌تواند باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت در ثبت و پیگیری تراکنش‌ها شود.
هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها: استفاده از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی روند بازار و تحلیل داده‌های معاملاتی می‌تواند به سرمایه‌گذاران و مدیران بازار کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و بازار را به‌طور مؤثرتری مدیریت کنند.
3. نقش توسعه بازارهای مالی جدید در آینده فرابورس ایران
در آینده، فرابورس ایران می‌تواند به توسعه و گسترش بازارهای مالی جدید بپردازد که زمینه‌ساز رشد بیشتر و جذب سرمایه‌های خارجی خواهد بود. این شامل موارد زیر است:
بازار ابزارهای مالی اسلامی: با توجه به تقاضا برای محصولات مالی اسلامی، فرابورس ایران می‌تواند در توسعه و عرضه ابزارهای مالی مبتنی بر شریعت، مانند اوراق اسلامی، نقش فعالی ایفا کند. این بازار می‌تواند زمینه جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی را فراهم کند.
بازار محصولات مشتقه: گسترش بازار ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی، اختیار معامله و سایر ابزارهای مالی پیشرفته، می‌تواند به سرمایه‌گذاران ابزارهای جدیدی برای مدیریت ریسک و کسب سود ارائه دهد.
بازار سهام شرکت‌های کوچک و متوسط (SME): فرابورس ایران می‌تواند به‌عنوان بستری برای پذیرش و تأمین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) که در بورس تهران نمی‌توانند به‌طور مستقیم وارد شوند، عمل کند. این کار می‌تواند به رشد و توسعه این شرکت‌ها کمک کند.
4. توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و افزایش مشارکت عمومی
یکی از چالش‌های مهم فرابورس ایران در آینده، توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری در بین مردم و افزایش آگاهی‌های عمومی است. آموزش و اطلاع‌رسانی به عموم مردم درباره بازار سرمایه و مزایای آن می‌تواند به رشد بیشتر این بازار کمک کند. این امر ممکن است از طریق:
آموزش سرمایه‌گذاران: فرابورس می‌تواند دوره‌ها و برنامه‌های آموزشی برای آشنایی سرمایه‌گذاران با ابزارهای مالی، نحوه تحلیل بازار و مدیریت ریسک برگزار کند.
اطلاع‌رسانی و تبلیغات: گسترش آگاهی عمومی از طریق رسانه‌ها، وب‌سایت‌ها و برنامه‌های تلویزیونی می‌تواند به افزایش مشارکت مردم در بازار سرمایه و فرابورس کمک کند.
5. چالش‌ها و فرصت‌ها در توسعه بازار سرمایه
فرابورس ایران در آینده با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه خواهد شد. از جمله این چالش‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
عدم شفافیت و اعتماد عمومی: برای اینکه فرابورس ایران بتواند در آینده موفق باشد، باید به شفافیت بیشتر در فرآیندهای معاملاتی و گزارش‌دهی توجه کند. ایجاد اعتماد عمومی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
پذیرش بیشتر شرکت‌ها: افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس ایران می‌تواند به ایجاد تنوع در بازار کمک کند. این امر به ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتر برای سرمایه‌گذاران و تأمین مالی بهتر برای شرکت‌ها منجر خواهد شد.
رقابت با بازارهای جهانی: یکی از چالش‌های پیش روی فرابورس ایران، رقابت با بازارهای جهانی است. برای موفقیت در این رقابت، فرابورس ایران باید در زمینه‌های فناوری، نوآوری و جذب سرمایه‌های خارجی عملکرد بهتری داشته باشد.
در نتیجه آینده فرابورس ایران با تحولات اقتصادی، فناوری و فرهنگی همراه خواهد بود. با توجه به مزایای زیادی که فرابورس برای شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران فراهم می‌آورد، چشم‌انداز مثبتی برای رشد این بازار وجود دارد. بهبود زیرساخت‌ها، توسعه ابزارهای مالی جدید و افزایش مشارکت عمومی می‌تواند فرابورس ایران را به یک بازار مالی پیشرفته و رقابتی در سطح بین‌المللی تبدیل کند.
12- نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
در این فصل، تلاش می‌شود تا خلاصه‌ای از مباحثی که در فصول قبل مورد بررسی قرار گرفت، ارائه گردد و نگاهی جامع به جایگاه فرابورس ایران در بازار سرمایه کشور و آینده آن انداخته شود. همچنین، چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این بازار به‌طور مختصر تحلیل خواهد شد و در نهایت، پیشنهاداتی برای بهبود عملکرد فرابورس ایران مطرح می‌شود.
1. جایگاه فرابورس ایران در بازار سرمایه کشور
فرابورس ایران به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی بازار سرمایه کشور، به‌طور خاص در تأمین مالی شرکت‌ها و تسهیل دسترسی به منابع مالی برای شرکت‌های کوچک و متوسط، نقش برجسته‌ای دارد. از آغاز فعالیت خود تا به امروز، فرابورس ایران موفق شده است تا بسیاری از شرکت‌ها را پذیرش و شرایطی فراهم کند که آنها بتوانند از منابع مالی بیشتری بهره‌مند شوند. این اقدام علاوه بر کمک به رونق اقتصادی کشور، به ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه کسب‌وکارهای نوپا نیز کمک کرده است.
2. تفاوت فرابورس ایران و بورس اوراق بهادار تهران
فرابورس ایران با بورس اوراق بهادار تهران تفاوت‌های زیادی دارد که موجب می‌شود هر یک از این بازارها نقش متفاوتی در اقتصاد ایفا کنند. در حالی که بورس تهران بیشتر به‌عنوان یک بازار برای شرکت‌های بزرگ و معتبر شناخته می‌شود، فرابورس ایران بستر مناسبی برای پذیرش شرکت‌های کوچک و متوسط و همچنین ابزارهای مالی نوین فراهم کرده است. این ویژگی‌ها باعث شده‌اند که فرابورس ایران نقشی ویژه در توسعه و تکامل بازار سرمایه ایران ایفا کند.
3. فرصت‌ها و چالش‌ها در فرابورس ایران
فرابورس ایران به‌عنوان یکی از نهادهای مهم در بازار سرمایه، با فرصت‌ها و چالش‌های زیادی روبه‌رو است. از یک‌سو، گسترش ابزارهای مالی جدید، جذب سرمایه‌های خارجی و توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری می‌تواند به رشد و گسترش این بازار کمک کند. از سوی دیگر، چالش‌هایی نظیر افزایش شفافیت، کاهش ریسک‌های سیستماتیک و ایجاد اعتماد عمومی در میان سرمایه‌گذاران وجود دارد که برای بهبود عملکرد فرابورس باید مورد توجه قرار گیرند.
4. آینده فرابورس ایران
آینده فرابورس ایران وابسته به چند عامل کلیدی است که باید در جهت توسعه و بهبود آنها گام برداشته شود:
توسعه زیرساخت‌ها: برای اینکه فرابورس ایران بتواند در آینده موفق‌تر عمل کند، لازم است که زیرساخت‌های فناوری و معاملاتی آن به‌طور مداوم به‌روز و تقویت شود. استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاک‌چین و هوش مصنوعی می‌تواند این امر را تسهیل کند.
گسترش بازارهای مالی و پذیرش بیشتر شرکت‌ها: فرابورس باید به پذیرش بیشتر شرکت‌ها و افزایش تنوع ابزارهای مالی بپردازد تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب کند.
آموزش و فرهنگ‌سازی: توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری در کشور و افزایش آگاهی عمومی از مزایای فرابورس می‌تواند به رشد بیشتر این بازار کمک کند.
5. پیشنهادات برای بهبود عملکرد فرابورس ایران
برای افزایش اثرگذاری فرابورس ایران و دستیابی به اهداف بلندمدت، برخی پیشنهادات به شرح زیر می‌باشد:
ایجاد شرایط رقابتی‌تر و شفاف‌تر برای معاملات: با ایجاد شفافیت بیشتر در بازار و کاهش موانع معاملاتی، میتوان اطمینان بیشتری به سرمایه‌گذاران داد.
تقویت نظارت و کنترل‌های بازار: نظارت دقیق‌تر بر عملکرد شرکت‌ها و نهادهای مالی و افزایش تعامل با دیگر نهادهای نظارتی می‌تواند موجب کاهش ریسک‌ها و تقویت اعتماد به بازار شود.
توسعه بازار ابزارهای مالی اسلامی: با توجه به تقاضا برای محصولات مالی اسلامی، گسترش این بازار می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در فرابورس ایران ایجاد کند.
همکاری با بازارهای بین‌المللی: فرابورس ایران باید در راستای گسترش روابط بین‌المللی و جذب سرمایه‌های خارجی، اقدامات مؤثری انجام دهد. این امر می‌تواند به رشد و توسعه این بازار کمک کند.
نتیجه‌گیری
فرابورس ایران در سال‌های اخیر توانسته است نقشی مهم در توسعه بازار سرمایه و تأمین مالی شرکت‌ها ایفا کند. با پذیرش شرکت‌های کوچک و متوسط و معرفی ابزارهای مالی نوین، فرابورس به یکی از ارکان اساسی بازار سرمایه ایران تبدیل شده است. هرچند این بازار با چالش‌هایی مانند کاهش اعتماد عمومی، نوسانات اقتصادی و محدودیت‌های فناوری روبه‌رو است، اما با توجه به فرصت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، میتوان به آینده روشن و رشد پایدار فرابورس ایران امیدوار بود. رسیدن به این هدف نیازمند همکاری بیشتر بین نهادهای مختلف، تقویت زیرساخت‌ها، آموزش سرمایه‌گذاران و نظارت دقیق‌تر بر روندهای بازار است.
