به گزارش نبض بورس، مدتی است که خبر‌هایی مبنی بر منفی شدن بازدهی صندوق‌های با درآمد ثابت منتشر می‌شود و این مسئله موجبات نگرانی‌هایی را برای اهالی بازار سرمایه فراهم کرده است. در این مطلب قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که چرا بازدهی صندوق‌های با درآمد ثابت منفی شد؟ و این مسئله چه پیامدهایی را می تواند به همراه داشته باشد؟
قبل از پاسخ به این پرسش بد نیست تا کمی درباره صندوق‌های با درآمد ثابت بدانیم و با این نوع صندوق‌ها بیشتر آشنا شویم.
صندوق‌های سرمایه گذاری در بورس‌های بین المللی قدمتی ۱۰۰ ساله دارند، اما صندوق‌های سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران برای اولین بار در اسفند ماه سال ۱۳۸۶ معرفی شدند و اردیبهشت ماه ۱۳۸۷ بود که فعالیت ۷ صندوق سرمایه گذاری با ارزش کمتر از ۵۳ میلیارد تومان در بازار سرمایه ما شروع شد. با توسعه بازار سرمایه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم رشد کردند تا جایی که طبق اطلاعات مندرج در سایت fipiran.com فقط ارزش دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت در آذرماه ۱۴۰۰ با رشد ۵۰ درصدی نسبت به شهریور ۱۳۹۹، حدود ۳۸۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت نوعی از صندوق‌های سرمایه گذاری است که همه افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند با سرمایه‌گذاری در آن بصورت دوره‌ای سود دریافت کنند. سیاست سوددهی صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت معمولا پرداخت سود بصورت یک ماهه یا سه ماهه است و اگر به غیر از این باشد این موارد در امید نامه صندوق ذکر می‌شود.
صندوق‌های با درآمد ثابت نسبت به دیگر صندوق‌ها ریسک کمتری دارند و میزان سود آن‌ها در مقایسه با دیگر انواع صندوق، کمتر است.
این صندوق‌ها با توجه به بازدهی بالاتر از سپرده بانکی، جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران دارند. علاوه بر آن، برخلاف سپرده‌های بانکی که سود ماه‌شمار پرداخت می‌کنند (یعنی پرداخت سود به حداقل موجودی حساب در طول یک ماه)، در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به ازای هر روز نگهداری واحد‌های آن، به سرمایه‌گذار سود تعلق می‌گیرد (سود روزشمار).
بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازدهی سرمایه گذاری در سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، به شدت اُفت کرده است و حتی کمتر از سود سپرده‌های بانکی شده است. در شکل زیر بازدهی برخی از این صندوق‌ها را در مدت یک ماهه، شش ماهه و یکساله مشاهده می‌کنید. بازدهی یک ماهه و حتی شش ماهه برخی صندوق‌های سرمایه گذاری منفی شده است!
فراموش نکنیم که سرمایه‌گذارانی که این دسته از صندوق‌ها را برای سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند، عمدتاً سرمایه گذاران کم‌ریسک هستند که یک الی ۲ درصد سود کمتر یا بیشتر برای آن‌ها حائز اهمیت است!
این مسئله می‌تواند خروج نقدینگی از این صندوق‌ها و فشار ابطال یونیت‌ها را به همراه داشته باشد. خروج نقدینگی از این صندوق‌ها نه تنها به ضرر بازار سرمایه است بلکه موجب به هم زدن فضای اقتصادی کشور نیز خواهد شد.
صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، ماهیتاً کم ریسک و کم بازده هستند و منابع آن‌ها قاعدتاً باید صرف سرمایه‌گذاری در حوزه‌های کم ریسک (عمدتا خرید اوراق بدهی) شود.
همان گونه که از جدول زیر مشاهده می‌شود از شهریور ماه ۱۳۹۵ این صندوق‌ها در ترکیب دارایی‌های خود سهام را نیز وارد کردند و رفته رفته خرید سهام به اجباری برای این صندوق‌ها تبدیل شد!
البته با توجه به بازدهی خوب خرید سهام در بلندمدت برخی از صندوق‌ها متمایل به انجام این کار بودند.
• حداقل ۱۵ درصد و حداکثر ۲۵ درصد دارایی سهام
• حداقل ۷۵ درصد و حداکثر ۸۵ درصد دارایی اوراق با درآمد ثابت (اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی، گواهی سپرده بانکی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت)
با نزولی شدن بازار سهام، این خرید اجباری سهام توسط صندوق‌ها رفته رفته تبعات خود را نشان داد و بازدهی صندوق‌های با درآمد ثابت منفی شد و هم اکنون این صندوق‌ها را با بحران مواجه کرده است.
هومن عمیدی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری آینده اندیشان ایرانیان در گفتگویی در این باره گفت: از مجموع منابع صندوق‌های درآمد ثابت ۱۵درصد به سرمایه‌گذاری در سهام تخصیص یافته بود که با افت بورس، ارزش سهام این صندوق‌ها کاهش یافت و این نسبت به ۱۰ الی ۱۲درصد از منابع صندوق‌ها رسید!
این کارشناس بازارسرمایه تاکید کرد: شاید مدیران صندوق‌های درآمد ثابت به منظور جلوگیری از بحران ابطال یونیت‌ها و خروج نقدینگی از صندوق‌شان، یکی دو ماهی بتوانند با استفاده از منابع ذخیره و ... مانع کاهش سود پرداختی به سرمایه گذاران شوند. اما این وضعیت پایدار نخواهد بود و با تداوم این وضعیت، به زودی شاهد فشار ابطال یونیت‌های صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت خواهیم بود!
عمیدی در گفتگو با بورس نیوز ادامه داد: در چنین شرایطی، مدیران صندوق‌ها، برای تامین نقدینگی چاره‌ای جز فروش سهام، اوراق یا خروج سپرده‌های بانکی نخواهند داشت.
وی اضافه کرد: شک نداشته باشید که سرانجام این تصمیم‌گیری‌های نادرست و افت ارزش هر روزه سهم‌ها، کاهش درآمد صندوق‌های بازنشستگی و به‌تبع آن بحران‌های اجتماعی خواهد بود.
